Alexander Jones, Ενας φορητός κόσμος
Φέρνοντας στο φως τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων,
ένα επιστημονικό θαύμα του αρχαίου κόσμου
● Μτφρ. Νικηφόρος Σταματάκης, Επιστ. επιμέλεια Γιάννης Μπιτσάκης, Προλογικό σημείωμα Θεοδόσης Τάσιος, Επίμετρο Γ. Μπιτσάκης - Θ. Νικολαΐδης, Εκδ. ΠΕΚ, Σελ. 472
Η αποφασιστική συμβολή των αρχαίων Ελλήνων στη φιλοσοφία, την επιστήμη και ευρύτερα στον πολιτισμό αναγνωρίζεται από όλους, ενώ η συμβολή τους στην ανθρώπινη τεχνολογία θεωρούνταν μέχρι πρόσφατα ήσσονος σημασίας. Το ότι η υποτίμηση της αρχαιοελληνικής προσφοράς στην υψηλή τεχνολογία είναι ιστορικά ανακριβής αποδείχτηκε πρώτη φορά όταν οι αρχαιολογικές έρευνες έφεραν στο φως ένα αινιγματικό αρχαιοελληνικό τέχνημα, τον περιβόητο Μηχανισμό των Αντικυθήρων.
Αν και ανασύρθηκε το 1900, μαζί με άλλα αρχαιολογικά ευρήματα από σφουγγαράδες σε ένα ναυάγιο κοντά στα Αντικύθηρα, μόνο ύστερα από δύο χρόνια (τον Μάιο 1902) αυτό το περίπλοκο τεχνούργημα αναγνωρίστηκε ως μια πιθανή μηχανή αστρονομικών υπολογισμών. Οι πρώτες συστηματικές μελέτες αποκάλυψαν ότι σε αρκετά από τα 82 σωζόμενα θραύσματα του Μηχανισμού των Αντικυθήρων υπήρχαν χαραγμένοι πάνω από 3.400 χαρακτήρες, είτε γράμματα είτε αριθμοί.
Μάλιστα, από το 2005 και μετά, χάρη στη χρήση ακτίνων Χ οι ερευνητές κατάφεραν να διαβάσουν ολόκληρες προτάσεις που ήταν χαραγμένες πάνω στα θραύσματα, αλλά όχι ορατές διά γυμνού οφθαλμού και οι οποίες επέτρεψαν την κατανόηση των βασικών λειτουργιών αυτού του πρώτου αρχαίου... υπολογιστή!
Πράγματι, όπως έδειξαν οι σχετικές έρευνες, με την περιστροφή ενός πόμολου ο χρήστης που είχε επιλέξει πάνω στον εξωτερικό δίσκο μια ορισμένη ημερομηνία, έθετε σε κίνηση τον Μηχανισμό ο οποίος, χάρη στους πολλαπλούς δείκτες που υπήρχαν πάνω στους δίσκους, μπορούσε να υπολογίζει και άρα να προβλέπει τις μελλοντικές θέσεις των ουράνιων σωμάτων, π.χ. τις κινήσεις και τις εκλείψεις του Ηλιου και της Σελήνης.
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων λειτουργούσε, λοιπόν, σαν ένας φορητός αστρονομικός υπολογιστής εκπληκτικής τεχνολογίας που επέτρεπε στους χρήστες του να γνωρίζουν προκαταβολικά και με σχετική ακρίβεια τις θέσεις του Ηλιου, τις φάσεις ή τις εκλείψεις της Σελήνης και τις θέσεις των πέντε γνωστών τότε πλανητών.
Ωστόσο, αυτός ο αρχαίος αναλογικός υπολογιστής, όντας η προσομοίωση σε μικρογραφία ενός γεωκεντρικού πλανητάριου, μπορούσε να λειτουργεί και ως ένα αστρολογικό ημερολόγιο, οι δείκτες του οποίου περιστρέφονται γύρω από τον ζωδιακό κύκλο αποκαλύπτοντας ταυτοχρόνως τις κινήσεις τόσο του Ηλιου και της Σελήνης όσο και των πέντε γνωστών πλανητών. Επίσης, ο Μηχανισμός χρησίμευε και ως ένα αθλητικό ημερολόγιο, ικανό να συνδέει τις κινήσεις των γνωστών ουράνιων σωμάτων με τα μελλοντικά αθλητικά γεγονότα που πραγματοποιούνταν ανά τετραετία, όπως π.χ. οι Ολυμπιακοί Αγώνες και τα Ισθμια.
Μάλιστα, όπως αποκαλύπτουν οι χαραγμένες ενδείξεις «Δωδώνη» και «Αλεξάνδρεια», οι σχετικές καταγραφές των νομοτελειακών κινήσεων των ουράνιων σωμάτων από τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων μπορούσαν να σχετίζονται με τους συγκεκριμένους τόπους παρατήρησης, κάτι που δείχνει ότι οι δημιουργοί του είχαν προβλέψει τη δυνατότητα χρήσης αυτού του φορητού αστρονομικού υπολογιστή από παρατηρητές που βρίσκονται σε διαφορετικούς τόπους!
Γραμμένο από έναν παγκοσμίου φήμης ερευνητή του Μηχανισμού των Αντικυθήρων και κορυφαίο ιστορικό της αρχαίας τεχνολογίας, το βιβλίο «Ενας φορητός κόσμος», που μόλις κυκλοφόρησε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, άριστα μεταφρασμένο και επιμελημένο, θα συναρπάσει όλους τους αναγνώστες που ενδιαφέρονται για την αρχαιολογία και την ιστορία των φυσικών επιστημών και της τεχνολογίας.
Ο συγγραφέας του, ο Αλεξάντερ Τζόουνς (Alexander Jones), είναι μέλος της Ομάδας Μελέτης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων από το 2006, θεωρείται κορυφαίος ιστορικός των επιστημών με ειδίκευση στην αρχαία ελληνική αστρονομία και διευθύνει το περίφημο Ινστιτούτο Μελέτης του Αρχαίου Κόσμου στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
Εκτός από το χρονικό -από το 1900 μέχρι σήμερα- αυτών των τόσο ανατρεπτικών ανακαλύψεων, ο συγγραφέας παρουσιάζει και εξηγεί με τρόπο μοναδικό ό,τι γνωρίζουμε σχετικά με το πώς λειτουργούσε ο Μηχανισμός, πώς κατασκευάστηκε και για ποιον σκοπό, αλλά και το πώς κατέληξε στο πλοίο που ναυάγησε στις ελληνικές ακτές γύρω στο 60 π.Χ.
Με ιστορικά και αρχαιολογικά επιχειρήματα υποστηρίζει, μάλιστα, ότι η μεγάλη τεχνογνωσία που επέτρεψε τη δημιουργία και αποτυπώνεται στον Μηχανισμό των Αντικυθήρων είναι ό,τι πιο προηγμένο έχουν συναντήσει οι σύγχρονοι μελετητές της κλασικής αρχαιότητας, ενώ εξίσου εκπληκτικά είναι και τα όσα μας αποκαλύπτει για την αστρονομία, την τεχνολογία και τη θέση τους στην αρχαία ελληνική κοινωνία.
Ωστόσο, όπως επισημαίνουν στο κατατοπιστικό επίμετρο που έγραψαν οι Γιάννης Μπιτσάκης και Θύμιος Νικολαΐδης: «Το βιβλίο του Τζόουνς δεν είναι μόνο ένα πολύ σημαντικό βιβλίο για την ιστορία της αστρονομίας και της τεχνολογίας, το οποίο μας αποκαλύπτει έναν ολόκληρο κόσμο συνεργασίας και δικτύων της επιστήμης και της τεχνολογίας την εποχή της αρχαιότητας».
Edward O. Wilson, Γένεσις- Η απώτερη προέλευση των κοινωνιών
● Μτφρ. Αναστάσιος Λεγάκης και Μαρία Θεσσαλού, Επιμ. Δρ Διομήδης Πηγής, Εκδ. UTOPIA, Σελ. 176
Για αιώνες, τα σπουδαιότερα μυαλά της ανθρωπότητας -φιλόσοφοι, επιστήμονες και θεολόγοι- δεν έχουν καταφέρει να διατυπώσουν κάποιες διυποκειμενικά ελέγξιμες και κοινά αποδεκτές απαντήσεις στο θεμελιώδες ερώτημα σχετικά με το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης: Τι είμαστε και τι μας δημιούργησε.
Στο τελευταίο συγγραφικό πόνημά του με τον εσκεμμένα προκλητικό τίτλο «Γένεσις», που κυκλοφορεί σε πολύ καλή μετάφραση και καλαίσθητη ελληνική έκδοση, ο Εντουαρντ Ο. Γουίλσον (Edward O. Wilson), ένας από τους πιο διαπρεπείς σύγχρονους βιολόγους και ζωικούς ηθολόγους, διερευνά την προέλευση της ανθρώπινης κοινωνικότητας. Στην προσπάθειά του να ανασυγκροτήσει την εξελικτική πορεία προς μια ολοένα και πιο σύνθετη κοινωνική συμπεριφορά των έμβιων όντων, ξεκινά από πολύ παλαιότερα σε σχέση με τα προηγούμενα έργα του και προτείνει μια ιδιαίτερα αποκαλυπτική περιγραφή της «απώτερης προέλευσης των κοινωνιών».
Υποστηρίζοντας αφενός ότι όλες οι θρησκευτικές πεποιθήσεις και τα φιλοσοφικά ερωτήματα μπορούν να αναχθούν τελικά σε καθαρά γενετικά και εξελικτικά στοιχεία και αφετέρου πως το σώμα και ο νους του ανθρώπου έχουν υλική υπόσταση που δεν παραβιάζει τους νόμους της φυσικής και της χημείας, ο Γουίλσον διατείνεται ότι ο μόνος τρόπος για να διαφωτίσουμε την εμφάνιση και τη λειτουργία των πιο σύνθετων κοινωνικών συμπεριφορών μας είναι να τις εξετάσουμε συγκριτικά με την εξέλιξη της «ευκοινωνικότητας» (eusociality) στα άλλα είδη οργανισμών, πέραν του ανθρώπινου είδους.
Μελετώντας τις διαφορετικές μορφές ζωικής κοινωνικότητας, ο Γουίλσον καταδεικνύει ότι τουλάχιστον δεκαεπτά -μεταξύ αυτών οι αφρικανικοί άτριχοι τυφλοπόντικες, οι γαρίδες των σφουγγαριών, οι σφήκες και οι αράχνες κ.ά.- έχουν αναπτύξει σύνθετες κοινωνίες που βασίζονται σε επίπεδα αλτρουισμού και συνεργασίας ανάλογα με αυτά του ανθρώπου.
Οπως ο Δαρβίνος στο έργο του «Η Καταγωγή του Ανθρώπου» (1871) είχε προτείνει την έρευνα της εξελικτικής μας προέλευσης μέσα από τη συγκριτική μελέτη της συμπεριφοράς των πιθήκων και των ανθρώπων, ο Γουίλσον εδώ εισηγείται την ανάγκη διεύρυνσης των σύγχρονων ερευνών για την εξελικτική πορεία της κοινωνικότητας σε απλούστερες μορφές συμπεριφοράς από αυτήν των πρωτευόντων ή των θηλαστικών!
Ετσι, στο «Γένεσις», ο πατέρας της σύγχρονης Κοινωνιοβιολογίας συνυφαίνει επιδέξια τις επιστημονικές έρευνες αιχμής του 21ου αιώνα με τις «κλασικές» διαφωτιστικές ιδέες του δαρβινικού ανθρωπισμού.
Ο Εντουαρντ Ο. Γουίλσον, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, αναγνωρίζεται διεθνώς ως ένας από τους πλέον επιφανείς βιολόγους και φυσιογνώστες στον κόσμο. Συγγραφέας περισσότερων από τριάντα βιβλίων, πολλά από τα οποία έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά.
Σε αυτόν οφείλεται η δημιουργία δύο νέων επιστημονικών κλάδων (της νησιωτικής Βιογεωγραφίας και της Κοινωνιοβιολογίας) και τριών προγραμμάτων για την ενοποίηση των φυσικών με τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Για το πρωτοποριακό του έργο τού έχουν απονεμηθεί περισσότερα από εκατό βραβεία διεθνώς, ανάμεσα στα οποία και δύο βραβεία Pulitzer για το συγγραφικό του έργο.
Η Βίβλος των νέων πανδημιών και ο προφήτης τους
David Quammen, Spillover: Από τα ζώα στον άνθρωπο η επόμενη πανδημία;
● Μτφρ. Σώτη Τριανταφύλλου, Εκδ. Πατάκη, Σελ. 848
Το μακρινό 2013 κυκλοφόρησε στα αγγλικά ένα εντυπωσιακό και ιδιαίτερα αποκαλυπτικό βιβλίο σχετικά με τη βιολογική προέλευση των ανθρώπινων πανδημιών και την κοινωνική δυναμική των μεγάλων υγειονομικών κρίσεων που αυτές συνεπάγονται. Ο τίτλος του βιβλίου ήταν «Spillover: Οι ζωικές λοιμώξεις και η επόμενη ανθρώπινη πανδημία», στα αγγλικά «Spillover: Animal Infections and the Next Human Pandemic».
Αυτό το διαφωτιστικό βιβλίο για την κατανόηση της τρέχουσας πανδημίας του κορονοϊού Sars-Cov-2 μεταφράστηκε εξαιρετικά στα ελληνικά από τη Σώτη Τριανταφύλλου και κυκλοφορεί πια στη σειρά «Οικολογία» των εκδόσεων Πατάκη με τίτλο «Spillover: Από τα ζώα στον άνθρωπο η επόμενη πανδημία;».
Το ερωτηματικό που προστέθηκε στον ελληνικό τίτλο παραπέμπει προφανώς στο ερώτημα τι µας περιμένει στο μέλλον. Μήπως µια ακόμα χειρότερη και πιο φονική πανδημία από τη νόσο Covid-19; Και πώς μπορούμε να προστατευτούμε από αυτήν στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, όπου οι μολυσματικοί παράγοντες ταξιδεύουν εξίσου εύκολα και γρήγορα με τους ανθρώπους;
Συγγραφέας αυτού του πολυμεταφρασμένου και ιδιαίτερα επιτυχημένου βιβλίου είναι ο Ντέιβιντ Κουάμεν (David Quammen), διάσημος Αμερικανός δημοσιογράφος επιστήμης σε κορυφαία περιοδικά (National Geographic, Harper’s, Rolling Stone και The New York Times Book Review) και συγγραφέας επτά εκλαϊκευτικών επιστημονικών βιβλίων, εμπνευσμένων από τις πολυάριθμες ερευνητικές αποστολές στις οποίες συμμετείχε, αναζητώντας όχι μόνο τους εναπομείναντες παρθένους οικοτόπους του πλανήτη αλλά και τις βιολογικές εστίες νέων λοιμωξιογόνων παραγόντων, όπως ο ιός Εμπολα στο Ζαΐρ ή και ο προηγούμενος επιδημικός κορονοϊός Sars-Cov-1 στην Κίνα.
Το «Spillover» δικαίως έχει χαρακτηριστεί η «Βίβλος» των νέων επιδημικών νόσων, αφού αποδείχτηκε ένα προφητικό βιβλίο που περιγράφει τεκμηριωμένα και με τρόπο γοητευτικό τα όσα γνωρίζει η επιστήμη σχετικά με τα αίτια των νέων ιογενών επιδημιών. Οσο για τον συγγραφέα του, αυτός κέρδισε από τον διεθνή Τύπο τον τίτλο του «Ιντιάνα Τζόουνς των ιών» και του «μέγιστου προφήτη» της τρέχουσας πανδημίας.
Πράγματι, το περιεχόμενο αυτού του βιβλίου αποδείχτηκε εντυπωσιακά επίκαιρο στις μέρες μας διότι, ενώ γράφτηκε από το 2000 έως το 2012, προέβλεπε ρητά ότι στο άμεσο μέλλον θα εμφανιζόταν μια τοπική ιογενής ζωονόσος που ταχύτατα θα εξελισσόταν σε μια νέα ανθρωποκτόνο πανδημία. Εξάλλου, όλα αυτά τα χρόνια μετά τη δημοσίευση του βιβλίου, ο συγγραφέας του έκανε ό,τι μπορούσε για να προειδοποιήσει τη διεθνή κοινότητα ώστε να προετοιμαστεί εγκαίρως για να αντιμετωπίσει τη δυσοίωνη αλλά επιστημονικά τεκμηριωμένη «προφητεία» του.
Για τις ανάγκες αυτού του βιβλίου, ο Κουάμεν ταξίδεψε επί σειρά ετών για να συλλέξει δεδομένα και για να πάρει συνεντεύξεις από κορυφαίους ιολόγους και επιδημιολόγους σχετικά με τους βιολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση των πιο πρόσφατων μεγάλων επιδημιών.
Οι έρευνές του τον οδήγησαν στο εντυπωσιακό συμπέρασμα ότι τις νέες αλλά ευτυχώς τοπικές επιδημίες των κορονοϊών τις δημιουργήσαμε εμείς οι άνθρωποι: ενώ μπορεί να ξεκίνησαν από κάποια νυχτερίδα που μέχρι τότε ζούσε απομονωμένη σε μια σπηλιά, ήταν πάντοτε η δική μας ανθρώπινη επεκτατική συμπεριφορά και η καταστροφική οικολογικά δραστηριότητα που πυροδότησε την ταχύτατη εξάπλωση του ιού!
Mετά την εμφάνιση της πανδημίας Covid-19, o συγγραφέας, καυτηριάζοντας την καταστροφική εθελοτυφλία του προηγούμενου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλτ Τραμπ, αλλά και πολλών άλλων πολιτικών «ηγετών», είχε δηλώσει ότι: «Στις περισσότερες περιπτώσεις οι πολιτικοί δεν ανησυχούν για το τι θα μπορούσε να συμβεί σε τρία χρόνια, αλλά αποκλειστικά για το τι θα συμβεί από σήμερα μέχρι την επόμενη εκλογική αναμέτρηση».
Πάντως, σήμερα η ευρύτερα αποδεκτή επιστημονική εξήγηση για την εμφάνιση του νέου κορονοϊού είναι ο περίφημος πια μηχανισμός «spillover»: δηλαδή ο γενετικός μηχανισμός που παρουσιάζεται αναλυτικά σε αυτό το βιβλίο και επιτρέπει στους ιούς, στα βακτήρια και σε άλλους μικροοργανισμούς να μολύνουν όχι μόνο κάποια απλούστερα είδη ζώων αλλά και τους ανθρώπους.
Μόνο αν κατανοηθούν τόσο οι ιογενείς όσο και οι ανθρωπογενείς μηχανισμοί που γεννούν τις πανδημίες, οι άνθρωποι και οι κυβερνήσεις τους δεν θα βρεθούν ξανά τραγικά απροετοίμαστοι απέναντι σε πολύ δυσάρεστες πλανητικές καταστροφές, όπως η νέα πανδημία που καθόλου τυχαία προέκυψε πριν από δύο χρόνια από την ανεξέλεγκτη διάδοση του νέου κορονοϊού.
Εξάλλου,
όπως γράφει ο Ντέιβιντ Κουάμεν σε ένα διαφωτιστικό άρθρο του στο
περιοδικό New York Times που δημοσιεύτηκε στις 28/1/20 και
συμπεριλήφθηκε στην ελληνική έκδοση του βιβλίου: «Αν νομίζετε ότι η
δαπάνη για την πρόληψη των πανδημιών είναι τεράστια, περιμένετε να δείτε
το τελικό κόστος της Covid-19».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το blog TEO O ΜΑΣΤΟΡΑΣ ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρει σχετικά σε άρθρα που αναδημοσιεύονται από διάφορα ιστολόγια. Δημοσιεύονται όλα για την δική σας ενημέρωση.