Από την ενανθρώπιση των μηχανών στην εκμηχάνιση του ανθρώπινου βίου
Σε πιο «αθώες» ιστορικές εποχές, οι άνθρωποι εναπόθεταν τις αγωνίες και τις ελπίδες τους για το μέλλον στη θεϊκή πρόνοια και βούληση και στις υπερφυσικές ικανότητες των «πεφωτισμένων» ανθρώπων στο να αναγνωρίζουν και να ερμηνεύουν αυτά τα «θεϊκά σημεία». Προφήτες και μάντεις διέθεταν, υποτίθεται, το χάρισμα να διαβάζουν και να μεταφράζουν «τα εσόμενα»: μπορούσαν δηλαδή να γνωρίζουν εκ των προτέρων, να προβλέπουν και ενίοτε να επηρεάζουν «μαγικά» τα ανθρώπινα πράγματα.
Στις μέρες μας την πρόβλεψη των μελλοντικών γεγονότων έχει αναλάβει ένα νέο επιστημονικό «ιερατείο», το οποίο ανακοινώνει τις βαρυσήμαντες επιστημονικές του προβλέψεις για το μέλλον σε συνέδρια, σε ειδικές επιτροπές και φυσικά στα ΜΜΕ.
Ομως οι προβλεπτικές ικανότητες της επιστήμης είναι περιορισμένες και συχνότατα αμφισβητούνται από τους εκπροσώπους άλλων επιστημονικών «ιερατείων».
Πάντως οι πιο πρόσφατες τεχνολογικές φαντασιώσεις περί νοημόνων μηχανών και υπερ-ανθρώπινων τεχνολογικών παραδείσων, σε συνδυασμό με τη συστηματική απαξίωση των δημοκρατικών αρχών της ανθρώπινης ισότητας και ισονομίας οι οποίες θεωρούνται πλέον ξεπερασμένες νεωτερικές «αυταπάτες», χρησιμεύουν ως δικαιολογίες για τη συντελούμενη ήδη τεχνολογική μετουσίωση της ανθρώπινης κατάστασης από τη μετανεωτερική βιοεξουσία.
Οι επιπτώσεις από τη διείσδυση των νέων εφαρμογών της Τ.Ν. στην κοινωνική, ιδιωτική και εργασιακή ζωή των ανθρώπων θα μπορούσαν κάλλιστα να συγκριθούν με τις εξίσου ανατρεπτικές συνέπειες της δεύτερης βιομηχανικής επανάστασης. Πράγματι, οι ανατροπές που ήδη επιφέρουν οι νέες «ευφυείς μηχανές» στην οικονομία, στην εργασιακή απασχόληση και στη διαχείριση της ζωής των ανθρώπων είναι ανάλογες με αυτές που επήλθαν αρχικά στη Ευρώπη κατά το 1870 με τη μαζική εκμηχάνιση της βιομηχανικής παραγωγής.
Βέβαια η συντελούμενη 4η Βιομηχανική Επανάσταση -που βασίζεται στα υπολογιστικά μοντέλα των μηχανών Τ.Ν.- διαφέρει ποιοτικά και ποσοτικά από τη 2η Βιομηχανική Επανάσταση: οι τεχνολογίες των νοημόνων μηχανών εξελίσσονται πολύ ταχύτερα από τις χονδροειδείς και ανόητες μηχανές του παρελθόντος. Ετσι, εκτός από την αυτοματοποίηση της «κατώτερης» φυσικής εργασίας, η εισαγωγή των νέων μοντέλων Τ.Ν. θα επιφέρει σταδιακά και την αντικατάσταση της «ανώτερης» διανοητικής εργασίας των ανθρώπων από τις πιο «ευφυείς» μηχανές, με απώτερο στόχο να μειωθούν δραστικά το κόστος, ο χρόνος παραγωγής, ενώ, υποτίθεται, θα βελτιωθεί η ποιότητα τόσο των προϊόντων όσο και της ανθρώπινης εργασίας.
Σε ποιους τομείς αναμένονται οι πιο δραματικές αλλαγές στο άμεσο μέλλον; Και γιατί οι νέες εφαρμογές της Τ.Ν. δημιουργούν μεγάλη ανησυχία και κοινωνική ανασφάλεια όχι μόνο στους απλούς πολίτες, αλλά και στους ειδήμονες;
Προβλέψεις και ανησυχίες για τη «νέα εποχή της Τ.Ν.»
Πριν από έναν χρόνο ο Μπιλ Γκέιτς (Bill Gates), μεγιστάνας και ιδρυτής της «Microsoft» ανέβασε στο διαδικτυακό του ιστοτόπο ένα εκτενές κείμενο όπου παρουσιάζει τις προβλέψεις και τις ανησυχίες του για τις πολύ εντυπωσιακές εφαρμογές των νέων προγραμμάτων Τ.Ν., όπως τα μοντέλα «Bard» και «ChatGPT».
Σε αυτό το ντοκουμέντο ο Γκέιτς υποστηρίζει ότι με την αύξηση της υπολογιστικής ισχύος και τη μείωση του κόστους λειτουργίας αυτών των προγραμμάτων θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι η Τ.Ν. μπορεί να βοηθήσει αποφασιστικά στον τομέα της υγείας, απελευθερώνοντας π.χ. όσους εργάζονται στα νοσοκομεία από ορισμένες χρονοβόρες τυπικές και γραφειοκρατικές εργασίες. Εκτός από τον τομέα της Ιατρικής, η Τ.Ν. θα συμβάλει αποφασιστικά και στους τομείς της γεωργίας και κτηνοτροφίας: εντοπίζοντας τα βέλτιστα είδη σπόρων καλλιέργειας για κάθε δεδομένο γεωλογικό τόπο και κλίμα αλλά και βοηθώντας στον σχεδιασμό και την ταχύτερη ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών για τα εκτρεφόμενα ζώα.
Επίσης ο Γκέιτς είναι πεπεισμένος ότι τα επόμενα 5-10 χρόνια η Τ.Ν. θα αλλάξει αποφασιστικά και τον τομέα της εκπαίδευσης. Δεν θα υποκαταστήσει πλήρως τους δασκάλους ή τους καθηγητές, αλλά θα μπορεί να προσαρμόζει τη διδακτέα ύλη στις ατομικές ανάγκες των μαθητών: εντοπίζοντας π.χ. εγκαίρως ποια μαθήματα ερεθίζουν παιδαγωγικά τους μαθητές και ποια, αντίθετα, τους δημιουργούν ανία, δυσκολία ή αποστροφή.
«Ακόμη και όταν η παιδαγωγική τεχνολογία τελειοποιηθεί αρκετά, τόσο η μαθησιακή διαδικασία όσο και η διδασκαλία θα εξαρτώνται αποφασιστικά από τις σχέσεις των διδασκομένων με τους δασκάλους τους». Ωστόσο η Τ.Ν. θα μπορούσε να «στηρίξει τους διδάσκοντες στον σχεδιασμό της διδασκαλίας και στην αξιολόγηση της μαθησιακής αξίας των μαθημάτων τους από τους διδασκόμενους», όπως χαρακτηριστικά γράφει για να τονίσει τη ζωτική ανάγκη προσαρμογής των διδασκόντων στις νέες παιδαγωγικές εφαρμογές της Τ.Ν.
Πάντως, παρά τον ενθουσιασμό του για τις πρωτοφανείς δυνατότητες των νέων μοντέλων υπολογιστικής νοημοσύνης, ο Γκέιτς δεν κρύβει και τις σοβαρές ανησυχίες του για την ενδεχόμενη απώλεια ελέγχου λόγω της αποκλειστικά ιδιωτικής διαχείρισης και εκμετάλλευσης των εντυπωσιακών δυνατοτήτων των νοημόνων μηχανών.
Παρόμοιους φόβους και ανησυχίες εξέφρασε -με πολύ πιο θορυβώδη τρόπο- και ένας άλλος κορυφαίος πρωταγωνιστής στο πλανητικό τεχνο-επιστημονικό και οικονομικο-πολιτικό παιχνίδι της Τ.Ν. Πράγματι έναν μήνα πριν από τον Μπιλ Γκέιτς, ο Ιλον Μασκ, ο πάμπλουτος δημιουργός των πιο πρωτοποριακών εταιρειών εφαρμοσμένης Τ.Ν. στον κόσμο, μαζί με μια διεθνή ομάδα από χίλιους κορυφαίους ειδικούς, έκανε έκκληση στις κυβερνήσεις και στις τοπικές επιστημονικές κοινότητες «για μια προσωρινή παύση των ερευνών στο πεδίο έρευνας των υπολογιστικών μοντέλων “ChatGPT”, διότι η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με κοσμοϊστορικές ανατροπές»!
Τελικά, παρά τις όψιμες τεχνοφοβικές και υποκριτικά ανθρωπιστικές ανησυχίες που διατύπωσαν αυτοί οι δύο μεγάλοι πρωταγωνιστές της Τ.Ν. καθώς και άλλοι κορυφαίοι τεχνοεπιστήμονες, το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι οι δήθεν «πανέξυπνες» μηχανές ή τα «παντοδύναμα» υπολογιστικά προγράμματα, αλλά οι ιδιοτελείς διαχειριστές της νέας, πανίσχυρης τεχνολογίας.
Σενάρια τεχνολογικής απανθρωποποίησης
Κατά το παρελθόν οι πιο αισιόδοξοι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας προέβλεπαν τη μετεξέλιξή μας σε υπεράνθρωπους: κάποτε στο μέλλον οι άνθρωποι θα γίνουν ψηλότεροι, δυνατότεροι, υγιέστεροι, εξυπνότεροι, πρακτικά τέλειοι. Κάποιοι άλλοι, πιο απαισιόδοξοι, συγγραφείς περιέγραφαν τον άνθρωπο του μέλλοντος ως βιοκυβερνητικό τερατάκι (Cyborg): με τεράστιο κεφάλι γεμάτο τσιπάκια και ραχιτικό σώμα με τεχνητά μέλη και προθετικές ηλεκτρονικές συσκευές.
Σήμερα αυτές οι προβλέψεις φαντάζουν πολύ λιγότερο διασκεδαστικές ή φανταστικές απ’ ό,τι στο παρελθόν, αφού διαθέτουμε πλέον την απαραίτητη τεχνογνωσία για να επιχειρήσουμε τη μετεξέλιξη του ανθρώπινου είδους προς νέες εντελώς άγνωστες εξελικτικές διακλαδώσεις που υποτίθεται ότι μας φέρνουν πιο κοντά στην έλευση του πολυπόθητου... υπεράνθρωπου.
Γιατί όμως αυτή η τεχνολογική προοπτική μάς φοβίζει και μας δημιουργεί προβλήματα; Επειδή αυτό που διακυβεύεται σε αυτές τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες είναι η εγγενώς αυθόρμητη, τυχαία και άρα ελεύθερη από μικρόνοα ιδιοτελή ή ευτελή κοινωνικά συμφέροντα εξέλιξη της ανθρώπινης φύσης.
Με τον όρο «μετανθρώπινη» (Post-Human) κατάσταση προπαγανδίζεται στις μέρες μας η ορατή προοπτική της ανθρώπινης μετεξέλιξης μέσω της νέας τεχνολογίας των νοήμονων μηχανών, οι εφαρμογές της οποίας φαίνεται να αμφισβητούν την ύπαρξη ουσιαστικών διαφορών ανάμεσα στους ανθρώπους και στις «ευφυείς» μηχανές. Εξάλλου κοινός παρονομαστής όλων των αναλύσεων σχετικά με την είσοδό στη νέα «μετανθρώπινη κατάσταση» είναι ο κάθε άλλο παρά προφανής ισχυρισμός ότι λόγω της Τ.Ν. δεν υπάρχει καμία ορατή διαφορά ανάμεσα στο φυσικό και το τεχνητό, δηλαδή ανάμεσα στη βιολογική και την υπολογιστική νοημοσύνη.
Ισως για αυτό οι τεχνολογικά αισιόδοξοι ισχυρίζονται ότι το ανθρώπινο είδος μπορεί πλέον να αποτολμήσει την τεχνολογικά στοχευμένη αυτο-υπέρβασή του, κατά την οποία υποτίθεται ότι εμείς οι ίδιοι θα μπορούμε να επιλέγουμε «ελεύθερα» και να καθορίζουμε «ορθολογικά» τόσο την ύπαρξή μας όσο και τη μελλοντική μας εξέλιξη.
Επομένως σε αυτή την τόσο κρίσιμη και αποφασιστική καμπή της ανθρώπινης περιπέτειας θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε και κυρίως να αποδεχτούμε ότι δεν διαθέτουμε προφανείς και εύκολες πολιτικές-κοινωνικές λύσεις, ούτε βέβαια «μαγικές» τεχνολογικές συνταγές μιας υπερανθρώπινης τεχνολογικής νοημοσύνης για την έξοδο από τη βαθύτατη πλανητική κρίση που οι ίδιοι έχουμε δημιουργήσει. Ομως για τις ρεαλιστικές προοπτικές και τις επωφελείς χρήσεις της Τ.Ν. για το κοινό καλό (ανθρώπινο και πλανητικό) θα πούμε περισσότερα στο επόμενο άρθρο.
https://www.efsyn.gr/epistimi/mihanes-toy-noy/435861_oi-eyfyeis-mihanes-os-biopolitiko-ergaleio
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το blog TEO O ΜΑΣΤΟΡΑΣ ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρει σχετικά σε άρθρα που αναδημοσιεύονται από διάφορα ιστολόγια. Δημοσιεύονται όλα για την δική σας ενημέρωση.