Κλείνοντας το φετινό αφιέρωμα στην επικαιρότητα της δαρβινικής επανάστασης θα δοκιμάσουμε σήμερα να ανασηκώσουμε το πέπλο σιωπής που εξακολουθεί να καλύπτει τις ανατρεπτικές δαρβινικές ιδέες και να αναδείξουμε τις καταστροφικές συνέπειες του εξελικτικού αναλφαβητισμού.
Αν και έχει περάσει πάνω από ενάμισης αιώνας από τη διατύπωση της εξελικτικής θεωρίας του Δαρβίνου, οι ιδέες του εξακολουθούν να προκαλούν σφοδρές επιστημονικές, φιλοσοφικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις: τόσο για τους «τρόπους» και τους «ρυθμούς» της εξέλιξης όσο και για τις ανατρεπτικές γνωσιολογικές και ανθρωπολογικές συνέπειες της εξελικτικής επιστήμης.
Με αφορμή τους φετινούς εορτασμούς για την «Ημέρα του Δαρβίνου 2022», αφιερώσαμε τα δυο προηγούμενα άρθρα (βλ. «Μηχανές του Νου», 5 και 12 Φεβρουαρίου) στην αποφασιστική συμβολή της εξελικτικής επιστήμης τόσο στην κατανόηση της προέλευσης του κορονοϊού όσο και στην αντιμετώπιση της πανδημικής νόσου που αυτός προκαλεί.
Το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της εξελικτικής επιστήμης είναι το εύρος των αντικειμένων και των εφαρμογών της: από τη Γενετική και τη Μοριακή Βιολογία μέχρι την εξελικτική Ιατρική και τη Μικροβιολογία, από την Παλαιοντολογία μέχρι την εξελικτική Νευροεπιστήμη, την Ψυχολογία και την Ανθρωπολογία.
Το γεγονός αυτό δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει, αφού η εξελικτική σκέψη αποτελεί ένα ισχυρότατο και καλά επιβεβαιωμένο θεωρητικό πλαίσιο, που μας επιτρέπει να κατανοούμε -πρώτη φορά επιστημονικά!- όλα τα βιολογικά φαινόμενα: από την προέλευση της ζωής μέχρι την ανάδυση του ανθρώπινου νου.
Σήμερα, καμία επιστημονική έρευνα δεν θεωρείται πλήρης και επαρκής αν δεν καταφέρνει να εξηγήσει την ανάδυση και την πορεία στον χρόνο των φαινομένων που μελετά, δηλαδή την εξέλιξή τους. Από τη Βιολογία μέχρι την Ιατρική και από τη Μικροφυσική μέχρι την Κοσμολογία, κανένας επιστημονικός κλάδος δεν θεωρείται πλήρης αν δεν μπορεί, παράλληλα με τη άχρονη-στατική περιγραφή, να μας προσφέρει και μία εξελικτική-ιστορική εξήγηση της δυναμικής των φαινομένων που περιγράφει.
Ωστόσο, αυτή η καθολική πια ανάγκη προσφυγής σε εξελικτικά μοντέλα κατανόησης από όλες τις φυσικές επιστήμες δεν ήταν ανέκαθεν εξίσου προφανής και αυταπόδεικτη. Μέχρι τα μέσα του εικοστού αιώνα, το κυρίαρχο πρότυπο επιστημονικής κατανόησης στη Φυσική και σε άλλες επιστήμες ήταν νομοτελειακό και άχρονο: αντικειμενικές θεωρούνταν μόνο οι γνώσεις που βασίζονται σε «αιώνιες αλήθειες», αφού μόνο αυτές περιγράφουν φυσικές οντότητες και φαινόμενα που παραμένουν αμετάβλητα στον χρόνο και άρα είναι ανεξάρτητα από κάθε παρατηρητή.
Αυτό το πρότυπο επιστημονικής γνώσης θα αρχίσει να αλλάζει μετά την τεκμηρίωση των εξελικτικών φαινομένων σε όλα τα έμβια όντα, δηλαδή μετά την ανακάλυψη της φυσικής επιλογής ως βασικού εξελικτικού μηχανισμού από τον Δαρβίνο. Πρόκειται για μια επιστημονική καινοτομία που θα επηρεάσει την ανθρώπινη σκέψη συνολικά και θα επιφέρει μια ασύλληπτη, σχεδόν κοσμογονική, αλλαγή προοπτικής.
Εκτοτε, οι άνθρωποι έμαθαν να αναγνωρίζουν εξελικτικές διαδικασίες παντού: όχι μόνο οι μικροοργανισμοί, τα φυτά και τα ζώα, αλλά οι ανθρώπινες κοινωνίες και οι ιδέες μας αλλάζουν διαρκώς στον χρόνο, δηλαδή οφείλουν να εξελίσσονται κι αν δεν το κάνουν εξαφανίζονται. Εξάλλου, ακόμη και το ίδιο το Σύμπαν, όπως αποκαλύπτει η σύγχρονη Κοσμολογία, εξελίσσεται και, ενίοτε, αλλάζει με εκρηκτικούς ρυθμούς.
Δαρβίνος: ένας φιλήσυχος βικτοριανός επαναστάτης
Κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί το λαμπρό μέλλον του Δαρβίνου βασιζόμενος
στις σχολικές ή τις πανεπιστημιακές επιδόσεις του. Ηταν ένα ευγενικό και
κάθε άλλο παρά ξεχωριστό παιδί που, όπως πολλά παιδιά της εποχής του,
είχε πάθος για τη Φυσική Ιστορία και από πολύ νωρίς έκανε συλλογές από
έντομα και μικρά ζώα.
Ο Κάρολος Ροβέρτος Δαρβίνος γεννήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου του 1809, ήταν το πέμπτο παιδί ενός εύπορου και καλλιεργημένου γιατρού και εγγονός του Ερασμου Δαρβίνου, βικτοριανού γιατρού και ποιητή, διάσημου για τις πρώιμες εξελικτικές του απόψεις. Παρά τις μέτριες σχολικές επιδόσεις του, ο Κάρολος έπρεπε, ακολουθώντας την οικογενειακή παράδοση, να σπουδάσει Ιατρική στο Εδιμβούργο.
12/2 ▫ κάθε χρόνο γιορτάζεται διεθνώς η «Ημέρα του Δαρβίνου» (Darwin Day), επειδή την ίδια ημέρα, 12/2/1809, γεννήθηκε στη Μεγάλη Βρετανία ο Κάρολος Δαρβίνος, ένας από τους μεγαλύτερους επιστήμονες όλων των εποχών και δημιουργός της σύγχρονης εξελικτικής θεωρίας.
Ο νεαρός Δαρβίνος, όμως, αντί για τις απαιτητικές ιατρικές σπουδές προτιμούσε να επιδίδεται σε πολύ πιο «επωφελείς» απολαυστικές δραστηριότητες: εκδρομές στη φύση, αθλήματα και φοιτητικά συμπόσια. Εξάλλου, η εικόνα και μόνο του αίματος και του ανθρώπινου πόνου τού προκαλούσαν έντονη δυσφορία. Ετσι, έπειτα από οικογενειακό συμβούλιο, ο πατέρας του αποφάσισε να διακόψει τις ιατρικές σπουδές και να πάει στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ να σπουδάσει Θεολογία, ώστε να γίνει αγγλικανός κληρικός. Παρά τις γονικές προσδοκίες και παροτρύνσεις, τα επόμενα τρία φοιτητικά χρόνια στο Κέιμπριτζ ο νεαρός Κάρολος θα έχει την ευκαιρία να αποκτήσει νέους και πολύ ενδιαφέροντες φίλους μαζί με τους οποίους θα συνεχίσει να εμβαθύνει και να τελειοποιεί τα ενδιαφέροντά του (Φυσική Ιστορία, κυνήγι, σπορ, συμπόσια).
Το 1831, αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του, δέχτηκε πρόθυμα να κάνει τον γύρο του κόσμου με το «Μπιγκλ» (HMS Beagle), ένα βρετανικό υδρογραφικό πλοίο που καπετάνιος του ήταν ο Ρόμπερτ Φιτζρόι, μόλις τέσσερα χρόνια μεγαλύτερος από τον Δαρβίνο. Ενώ όμως το ταξίδι επρόκειτο να διαρκέσει τρία χρόνια τελικά κράτησε πέντε, από τον Δεκέμβριο του 1831 μέχρι τον Οκτώβριο του 1836.
Στη διάρκεια αυτού του ταξιδιού ο Δαρβίνος θα συλλέξει πλήθος από νέα φυσικά δεδομένα, που αρχικά θα κλονίσουν την πίστη του στη σταθερότητα των ειδών στον χρόνο και αργότερα θα τον οδηγήσουν στην επαναστατική θεωρία του για την εξέλιξη μέσω φυσικής επιλογής. Το σταδιακό πέρασμα από τον αφελή θρησκευτικό δημιουργισμό της νεότητας στον αδιαπραγμάτευτο επιστημονικό εξελικτισμό της ωριμότητας σηματοδοτεί μια επώδυνη αλλά αποφασιστική καμπή στον τρόπο σκέψης του πατέρα τής σύγχρονης εξελικτικής θεωρίας.
Πολλοί ιστορικοί της επιστήμης έχουν επιχειρήσει να διερευνήσουν, λιγότερο ή περισσότερο επιτυχημένα, αυτό το προσωπικό δράμα στη ζωή του Δαρβίνου. Πάντως, οι περισσότεροι ιστορικοί συμφωνούν ότι τόσο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του με το «Μπιγκλ» όσο και αμέσως μετά την επιστροφή του στην Αγγλία, το 1836, ήταν ένας σοβαρά προβληματισμένος δημιουργιστής.
«Μετά την επιστροφή του στην Αγγλία, το 1836, ήταν ακόμη δημιουργιστής. Εγινε εξελικτιστής προφανώς τον Μάρτιο του 1837, ενώ δούλευε πάνω στις ορνιθολογικές συλλογές του και ιδιαίτερα μέσα από τις συζητήσεις του με τον ορνιθολόγο John Gould. Είναι βέβαιο ότι τον Ιούλιο του 1837 είχε πλέον αποδεχτεί πλήρως την εξέλιξη μέσω κοινής καταγωγής», όπως γράφει ο κορυφαίος εξελικτικός βιολόγος και ιστορικός της Βιολογίας Ερνεστ Μάιρ (E. Mayr), στο βιβλίο του «Ο Δαρβίνος και η γένεση της εξελικτικής σκέψης» (εκδ. Σύναλμα).
Η εξελικτική επανάσταση στην ανθρώπινη σκέψη
Τα επόμενα είκοσι χρόνια, ο Δαρβίνος επέδειξε μια εντυπωσιακή
αναβλητικότητα στο να εκθέσει δημοσίως τα πολύ ανατρεπτικά συμπεράσματα
των ερευνών του. Εκείνη την περίοδο, το πρόβλημα που τον απασχολούσε
περισσότερο ήταν ο μηχανισμός της ειδογένεσης: όχι τόσο το αν, αλλά το
γιατί και το πώς ένα είδος μπορεί να αλλάζει στον χρόνο και να
μεταλλαχθεί προοδευτικά σε ένα διαφορετικό είδος. Και όπως ο ίδιος
ομολογεί στην αλληλογραφία του, σχεδίαζε να γράψει ένα μεγάλο βιβλίο για
την προέλευση των ειδών.
Την παροιμιώδη αναβλητικότητα και τους δικαιολογημένους ενδοιασμούς του Δαρβίνου στο να δημοσιοποιήσει τις ανακαλύψεις του θα κάμψει μόνο η ορατή πλέον προοπτική να μην αναγνωριστεί το πρωτότυπο ερευνητικό του έργο όλα αυτά τα χρόνια. Πράγματι, ένα πρωινό του Ιουνίου του 1858 θα λάβει ένα δέμα από το Τερνάτ, ένα νησί στις ολλανδικές Ινδίες. Το πακέτο δεν περιείχε, όπως νόμιζε, ειδήσεις ή δείγματα από κάποια εξωτικά είδη, αλλά ένα χειρόγραφο του Αλφρεντ Ράσελ Γουάλας (1822-1913). Στο χειρόγραφο αυτό ο παντελώς άγνωστος, τότε, φυσιοδίφης εξέθετε περιληπτικά κάποιες παρόμοιες -αλλά λιγότερο επεξεργασμένες- ιδέες της αδημοσίευτης εξελικτικής θεωρίας του Δαρβίνου.
Προφανώς, είχε έρθει η ώρα να αποτολμήσει τη δημοσιοποίηση των ερευνών του. Ετσι τον επόμενο χρόνο, συγκεκριμένα την Πέμπτη 24 Νοεμβρίου 1859, θα κυκλοφορήσει στο Λονδίνο η πρώτη έκδοση του βιβλίου «Περί της Καταγωγής των Ειδών μέσω της Φυσικής Επιλογής». Οι ιδέες που υπήρχαν σε αυτό το πρώτο βιβλίο του Δαρβίνου έμελλε να αλλάξουν ριζικά την εικόνα της ζωής στην ανθρώπινη σκέψη, χωρίς δυστυχώς να αλλάξουν και την καταστροφική συμπεριφορά μας απέναντι στα άλλα έμβια είδη και τον πλανήτη.
Οπως
αποδείχτηκε, εκ των υστέρων, η πλήρης αποδοχή της δαρβινικής
προσέγγισης της ζωής απαιτεί μια σχεδόν υπεράνθρωπη νοητική μεταστροφή,
αφού συνεπάγεται την απόρριψη της ουσιολογικής σκέψης, της έννοιας της
προόδου και των καθησυχαστικών θεολογικών «εξηγήσεων» περί δήθεν
ανωτερότητας του ανθρώπινου είδους. Και αυτός είναι ο λόγος που η
δαρβινική επανάσταση παραμένει, μέχρι σήμερα, ανολοκλήρωτη.
https://www.efsyn.gr/epistimi/mihanes-toy-noy/332855_i-anolokliroti-darbiniki-epanastasi
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το blog TEO O ΜΑΣΤΟΡΑΣ ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρει σχετικά σε άρθρα που αναδημοσιεύονται από διάφορα ιστολόγια. Δημοσιεύονται όλα για την δική σας ενημέρωση.