Ο ουρανός του μήνα – Αύγουστος 2023

Τον Αύγουστο θα μπορέσουμε να δούμε στον νυχτερινό ουρανό μια εντυπωσιακή βροχή μετεώρων, τον γαλαξία της Ανδρομέδας και δύο Πανσελήνους
 

συγγραφέας: Μαριλίνα Γκόνη 1 Αυγούστου 2023

Στο άρθρο αυτό θα δούμε τις θέσεις των αστερισμών και των ουράνιων σωμάτων κατά τη διάρκεια του Αυγούστου 2023.

Νωρίς το πρωί

Λίγο πριν ξημερώσει, στον ουρανό θα μπορούμε να εντοπίσουμε τον αστερισμό του Ωρίωνα κοιτώντας ανατολικά. Ο Ωρίωνας δεν ήταν ορατός κατά τη διάρκεια των προηγούμενων μηνών, καθώς ανέτειλε μαζί με τον Ήλιο και έτσι βρισκόταν πάνω από τον ορίζοντα τη μέρα. Πλέον, όμως, ανατέλλει πριν από τον Ήλιο και έτσι μπορεί να παρατηρηθεί, με τα τρία χαρακτηριστικά αστέρια της ζώνης του να φωτοβολούν κατά το λυκαυγές₁.


Τα πρωινά του Αυγούστου εντοπίζουμε τον αστερισμό του Ωρίωνα κοιτώντας προς τα ανατολικά – νοτιοανατολικά

Λίγο μετά τη δύση του Ηλίου

Κοιτώντας δυτικά, αφότου δύσει ο Ήλιος, εντοπίζουμε τον αστερισμό της Παρθένου. Το λαμπρότερο αστέρι της Παρθένου, ο Στάχυς, ξεχωρίζει στον δυτικό ουρανό. Ένας τρόπος να εντοπίσουμε το αστέρι είναι με τη βοήθεια του αστερισμού της Μεγάλης Άρκτου, προεκτείνοντας την ουρά της μέχρι τον αστέρα Αρκτούρο. Στη συνέχεια από εκεί προεκτείνουμε προς τα κάτω και αριστερά, μέχρι να συναντήσουμε ένα λαμπρό άσπρο – μπλε αστέρι κοντά στον ορίζοντα.


Οδηγίες εντοπισμού του αστέρα «Στάχυ». Ξεκινώντας από την ουρά της Μεγάλης Άρκτου προεκτείνουμε μέχρι τον Αρκτούρο, και στη συνέχεια μετακινούμε το βλέμα μας κάτω και αριστερά, ακολουθώντας την πορεία του βέλους, μέχρις ότου συναντήσουμε τον άσπρο – μπλε Στάχυ.

Το θερινό τρίγωνο έχει ήδη ανατείλει, και θα το εντοπίσουμε στα νοτιοανατολικά. Έχουμε γνωρίσει τα δύο από τα τρία του άστρα, τον Βέγκα και τον Ντένεμπ, καθώς και τους αστερισμούς στους οποίους αυτά ανήκουν, στα άρθρα του Ιουνίου και του Ιουλίου αντίστοιχα. Το τρίτο αστέρι του σχηματισμού είναι ο Αλτάιρ, ο οποίος βρίσκεται στον αστερισμό του Αετού. Ο Αλτάιρ περιστρέφεται ιδιαίτερα γρήγορα γύρω από τον άξονά του, ολοκληρώνοντας μια πλήρη περιστροφή σε μόλις 8 ώρες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το αστέρι να μην είναι σφαιρικό αλλά διογκωμένο στον ισημερινό.

Μετά τη δύση του Ηλίου θα μπορεί να παρατηρηθεί για λίγη ώρα και ο πλανήτης Ερμής. Λόγω της εγγύτητάς του στον Ήλιο, όμως, η παρατήρησή του θα είναι δύσκολη. Στις 10 του μηνός θα βρεθεί σε μέγιστη ανατολική αποχή, δηλαδή θα φαίνεται στον ουρανό να απέχει τη μέγιστη απόσταση από τον Ήλιο.

Τη νύχτα

Αν κοιτάξουμε βορειοανατολικά θα εντοπίσουμε τον αστερισμό της Κασσιόπης, που μοιάζει με το αγγλικό γράμμα “W”. Ο αστερισμός αυτός αποδεικνύεται ιδιαίτερα χρήσιμος στον εντοπισμό ενός πασίγνωστου γαλαξία, του «γαλαξία της Ανδρομέδας» (Andromeda Galaxy/Messier 31).

Όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα, αν ακολουθήσουμε την κατεύθυνση του βέλους που σχηματίζεται στην πάνω γωνία του αστερισμού της Κασσιόπης συναντάμε ένα λαμπρό αστέρι στον αστερισμό της Ανδρομέδας, τον Μιράχ. Λίγο πάνω από τον Μιράχ βρίσκονται δύο αμυδρότερα αστέρια. Δίπλα στο αμυδρότερο από αυτά, βρίσκεται ο γαλαξίας της Ανδρομέδας. Υπό πολύ καλές συνθήκες ορατότητας με ελάχιστη φωτορύπανση, ο γαλαξίας της Ανδρομέδας είναι ορατός και με γυμνό μάτι. Βρίσκεται σε απόσταση 2,5 εκατομμυρίων ετών φωτός και είναι το πιο μακρινό αντικείμενο που μπορούμε να δούμε χωρίς να χρησιμοποιήσουμε κιάλια ή τηλεσκόπιο.


Οδηγίες εντοπισμού του γαλαξία της Ανδρομέδας. Τα βέλη δείχνουν την κατεύθυνση την οποία ακολουθούμε ώστε να βρούμε τον φωτεινό αστέρα Μιράχ. Στον κόκκινο κύκλο εντοπίζουμε τον γαλαξία της Ανδρομέδας.

Φωτογραφία του γαλαξία της Ανδρομέδας (Εικόνα: astrobin.com)

Το πιο γνωστό αστρονομικό γεγονός του Αυγούστου είναι η βροχή μετεώρων «Περσείδες» (η διεθνής ονομασία τους είναι Perseids). Τα μετέωρα αυτής της βροχής προέρχονται από τον κομήτη Swift-Tuttle. Πρόκειται για μικρά σωματίδια σκόνης που φλέγονται όταν εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της Γης, προκαλώντας τα γνωστά σε όλους «πεφταστέρια». Η βροχή των Περσείδων θα κορυφωθεί τη νύχτα της 12ης προς 13ης Αυγούστου. Εκείνη την περίοδο η Σελήνη θα βρίσκεται κοντά στη φάση της Νέας Σελήνης, επομένως το λιγοστό της φως δεν θα εμποδίζει την παρατήρηση των μετεώρων, τα οποία αναμένεται να φτάσουν και τα 100 την ώρα.


Κοντά στην Κασσιόπη και στην Ανδρομέδα βρίσκεται ο αστερισμός του Περσέα. Στον αστερισμό του Περσέα εντοπίζεται το ακτινοβόλο σημείο της βροχής μετεώρων «Περσείδες» (στην εικόνα, Perseids).

Ο Αύγουστος είναι ο κατάλληλος μήνας για να παρατηρηθεί και ο πλανήτης Κρόνος, ο οποίος θα φαίνεται όλες τις νύχτες του μήνα και θα βρεθεί σε αντίθεση στις 27 Αυγούστου. Εκείνο το βράδυ θα βρεθεί, δηλαδή, στο σημείο της τροχιάς του που απέχει λιγότερο από τη Γη, θα είναι ιδιαίτερα λαμπρός και θα ανατέλλει όταν ο Ήλιος θα δύει. Επομένως, θα είναι ορατός καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας και θα μπορούμε να τον παρατηρήσουμε είτε με γυμνό μάτι είτε με κιάλια ή τηλεσκόπιο, που θα μας επιτρέψουν να θαυμάσουμε τους δακτυλίους του και κάποια από τα φεγγάρια του.

Αργότερα μες στη νύχτα ανατέλει και ο Δίας, ο οποίος θα μπορεί να παρατηρηθεί όλοκληρο το μήνα.

Τέλος, σε ό,τι αφορά τη Σελήνη, η φάση της πανσελήνου παρατηρείται το βράδυ της 1ης Αυγούστου στον αστερισμό του Αιγόκερω, και το τρίτο τέταρτο στις 8 του μηνός. Η Σελήνη θα βρίσκεται στη φάση της νέας σελήνης στις 16 Αυγούστου. Ωστόσο, κατά τη φάση της νέας σελήνης δεν μπορεί να παρατηρηθεί, καθώς το ημισφαίριο το οποίο είναι στραμμένο προς τη Γη δε φωτίζεται από τον Ήλιο. Η φάση του πρώτου τετάρτου παρατηρείται στις 24 Αυγούστου. Ο Αύγουστος «κλείνει» με μία δεύτερη πανσέληνο το βράδυ της 30ης προς 31ης του μηνός, στον αστερισμό του Υδροχόου.

1. Ως λυκαυγές χαρακτηρίζεται η χρονική περίοδος από την έναρξη της διάλυσης του σκότους, μέχρι την ανατολή του Ηλίου. Κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς ο Ήλιος βρίσκεται κάτω από τον ορίζοντα του τόπου, αλλά αρκετά κοντά σε αυτόν ώστε να υπάρχει φως στον ουρανό, το οποίο διαλύει το σκοτάδι της νύχτας. Ο αντίθετος όρος είναι το λυκόφως, η χρονική περίοδος, δηλαδή, από τη δύση του Ηλίου μέχρι την έναρξη του σκότους.

https://www.astronio.gr/o-ouranos-tou-mina-avgoustos-2023/