Αντίθετα όμως με ό,τι συνήθως πιστεύουμε, η μνήμη δεν είναι μια αμετάβλητη και ενιαία λειτουργία, αλλά ένα μωσαϊκό από ετερογενείς και εξαιρετικά δυναμικές εγκεφαλικές διεργασίες.
Πράγματι, ακόμη και οι πλέον βέβαιες προσωπικές μας αναμνήσεις δεν παραμένουν αμετάβλητες στον χρόνο: τα μνημονικά ίχνη όλων των βιωμάτων μας αναδομούνται αενάως και αναπροσαρμόζονται στις μεταγενέστερες εμπειρίες και τις ανάγκες μας.
Ωστόσο, μόνο η μνήμη «μας» μπορεί να εγγυηθεί επαρκώς την ενότητα και τη μοναδικότητα της ύπαρξής μας και η διερεύνηση του πώς ακριβώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος μετουσιώνει τις πρώτες ασταθείς και πρόσκαιρες καταγραφές σε μονιμότερες μνημονικές εγγραφές αποτελεί μία από τις πιο γοητευτικές περιπέτειες της σύγχρονης επιστημονικής σκέψης.
Σήμερα, οι νευροεπιστήμες διερευνούν με νέα ισχυρά εργαλεία το πώς ο εγκέφαλός μας αποφασίζει και επιλέγει ποιες από τις μυριάδες εμπειρίες που καταγράφονται πρόσκαιρα στη μνήμη μας αξίζει να διασωθούν από τη λήθη και να αποθηκευτούν ως «προσωπικές» αναμνήσεις.
Μνήμη και λήθη
Γιατί ορισμένες αναμνήσεις διαρκούν περισσότερο –ενδεχομένως για όλη μας τη ζωή– ενώ άλλες εξαλείφονται μέσα σε λίγα λεπτά; Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα οφείλουμε πλέον να την αναζητήσουμε αποκλειστικά μέσα στα κυκλώματα του εγκεφάλου μας και ειδικότερα στο νευρωνικό υπόστρωμα των πολυποίκιλων μνημονικών «εγγραφών».Το πού και το πώς ακριβώς ο εγκέφαλός μας καταγράφει, παγιώνει και ανακαλεί επιλεκτικά τις εμπειρίες του είναι ασφαλώς το πιο θεμελιώδες ερώτημα της επιστημονικής διερεύνησης της μνήμης.
Το αποφασιστικό πέρασμα από την πρόσκαιρη εγχάραξη στη βραχύχρονη μνήμη στα μονιμότερα μνημονικά «αρχεία» της μακρόχρονης μνήμης εμπλέκει, όπως πλέον γνωρίζουμε, σύνθετους νευροψυχολογικούς και νευροχημικούς μηχανισμούς που επιτελούνται από έναν μεγάλο αριθμό νευρωνικών μικροκυκλωμάτων.
Θεωρείται επαρκώς επιβεβαιωμένο ότι τόσο η βραχύχρονη όσο και η μακρόχρονη μνήμη προκύπτουν ως εγγραφές στη «συνδεσμολογία» των νευρώνων που εμπλέκονται σε αυτές τις δύο τόσο βασικές μνημονικές λειτουργίες.
Οι νευροεπιστήμονες, μάλιστα, από καιρό έχουν αρχίσει να αποκρυπτογραφούν τους ακριβείς νευροχημικούς μηχανισμούς που ενεργοποιούνται όταν καταγράφουμε ή όταν, κατόπιν, ανακαλούμε κάποια πληροφορία μέσα από το αχανές νευρωνικό δίκτυο του εγκεφάλου μας.
Και ήδη γνωρίζουν αρκετά για το πώς και το πού συντελούνται, μέσα στον εγκέφαλό μας, οι διεργασίες της εγγραφής, της παγίωσης της μνήμης και της ανάκλησης των αναμνήσεων: αυτές οι μνημονικές διεργασίες βασίζονται στην ανταλλαγή, μέσω συνάψεων, χημικών και ηλεκτρικών σημάτων, τα οποία άλλοτε ενεργοποιούν και άλλοτε αναστέλλουν κάποιες στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους ομάδες νευρώνων.
Η ενεργοποίηση αυτών των νευρωνικών συνομαδώσεων εκδηλώνεται με ευδιάκριτους «σχηματισμούς νευρωνικής ενεργοποίησης» ή πρότυπα ενεργοποίησης.
Πράγματι, η μακροχρόνια «εγγραφή» ενός πρόσφατου μνημονικού ίχνους προϋποθέτει και στηρίζεται στη δημιουργία νέων συνάψεων, δηλαδή νέων διαύλων επικοινωνίας μεταξύ των νευρώνων ενός εγκεφαλικού κυκλώματος· ενώ η ανάκληση αυτού του μνημονικού ίχνους συντελείται με την επανενεργοποίηση του συγκεκριμένου κυκλώματος.
Ποιος όμως αποφασίζει και επιλέγει ποιες από τις μυριάδες εμπειρίες που καταγράφονται πρόσκαιρα στη μνήμη μας αξίζει να διασωθούν από τη λήθη και να αποθηκευτούν ως «προσωπικές» αναμνήσεις; Σε αυτό το φαινομενικά αθώο ερώτημα δεν υπάρχουν, για την ώρα, ούτε απλές ούτε εύκολες απαντήσεις.
«Καμία, όμως, θεωρία (της μνήμης) δεν πρέπει να θεωρηθεί πλήρης εάν δεν περιλαμβάνει την περιγραφή κάποιου εγκεφαλικού μηχανισμού, ο οποίος δρα ως έλλογος παράγοντας και όχι μόνο ενεργοποιεί τα λανθάνοντα μνημονικά αποτυπώματα, αλλά, ταυτόχρονα, τα εποπτεύει και τα ερμηνεύει», όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει ο επιφανής διεθνώς Ελληνας νευροψυχολόγος Ανδρέας Κ. Παπανικολάου στο περίφημο βιβλίο του «Οι αμνησίες» (κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, άψογα μεταφρασμένο από τον καθηγητή Αζαρία Καραμανλίδη).
Η διημερίδα για τη λειτουργία της μνήμης στο Παστέρ
Σύμφωνα με την επιθυμία των εμπνευστών τους, δηλαδή του Ανδρέα Παπανικολάου και του Ιωάννη Ευδοκιμίδη, «Οι διημερίδες αυτές αποσκοπούν στη μετακένωση του επιστημονικού προβληματισμού σε θέματα γενικού ενδιαφέροντος και την ανάλυση των φιλοσοφικών και κοινωνικών τους προεκτάσεων. Απευθύνονται σε πανεπιστημιακούς διδασκάλους και φοιτητές αλλά πρωτίστως στο ευρύτερο κοινό».
Η φετινή διημερίδα η οποία διοργανώθηκε από τους Ανδρέα Παπανικολάου και Ιωάννη Ευδοκιμίδη, ομότιμους καθηγητές των Πανεπιστημίων Τενεσί και ΕΚΠΑ αντιστοίχως, θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 30 και το Σάββατο 31 Μαρτίου στο αμφιθέατρο του Ινστιτούτου Παστέρ.
Στη διημερίδα θα συμμετέχουν Ελληνες και αλλοδαποί επιστήμονες διεθνούς κύρους στον τομέα των Νευροεπιστημών και της μνήμης.
Οι εισηγήσεις και οι συζητήσεις μεταξύ των ομιλητών θα γίνονται στην Αγγλική.
Η είσοδος είναι ελεύθερη στο κοινό. Για το αναλυτικό πρόγραμμα επισκεφθείτε την ιστοσελίδα atheniansymposia.org
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το blog TEO O ΜΑΣΤΟΡΑΣ ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρει σχετικά σε άρθρα που αναδημοσιεύονται από διάφορα ιστολόγια. Δημοσιεύονται όλα για την δική σας ενημέρωση.