Ο Δαρβίνος έρχεται στην πόλη: Πως τα αστικά κέντρα δημιουργούν νέα είδη;

H μείξη της αστικής ανάπτυξης σε συνδυασμό με τον φυσικό κόσμο μπορεί να έχει πολλές φορές περίεργα αποτελέσματα. Οι ερευνητές σε όλο τον κόσμο καταγράφουν πώς η παγκοσμιοποίηση και η αστικοποίηση αλλάζουν τη συμπεριφορά και την εξέλιξη των ζώων.


Οι εξελικτικοί βιολόγοι δεν χρειάζεται πλέον να ταξιδεύουν σε απομακρυσμένα μέρη όπως τα Γκαλάπαγκος για να ανακαλύψουν τον ιερό τους δισκοπότηρο, δηλαδή τον σχηματισμό νέων και ξεχωριστών ειδών κατά τη διάρκεια της εξέλιξης. Κι αυτό γιατί τα νέα είδη βρίσκονται ήδη στις πόλεις όπου ζουν και εργάζονται.

Το αστικό «χωνευτήρι»

Οι πόλεις δημιουργήθηκαν από μετανάστες από όλο τον κόσμο. Είτε σκόπιμα είτε τυχαία, οι άνθρωποι έχουν μεταφέρει τη χλωρίδα και την πανίδα μαζί τους σε όλα τα μέρη τα οποία ταξίδεψαν ή έκαναν εμπόριο.

Τα πανταχού παρόντα πτηνά Javan Myna της Σιγκαπούρης έφθασαν για πρώτη φορά ως κατοικίδια ζώα από την Ινδονησία γύρω στο 1925. Τώρα ανταγωνίζονται τον ανθρώπινο πληθυσμό από άποψη αριθμού αλλά και θορύβου. Αλλά και τα πράσινα παπαγαλάκια που προέρχονται από την Ινδία και την Αφρική, ζουν πλέον στις ευρωπαϊκές πόλεις χάρη στο εμπόριο κλουβιών για πουλιά το μεγάλο μέρος του 20ου αιώνα. Απελευθερώνοντας 40 παπαγάλους το 1974, ο ιδιοκτήτης ενός βελγικού ζωολογικού κήπου δημιούργησε ουσιαστικά το σύνολο του πληθυσμού πτηνών της χώρας, που αριθμεί τώρα περίπου 30.000 πουλιά.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, ο κατασκευαστής φαρμάκων Eugene Schieffelin αποφάσισε να φέρει στις ΗΠΑ κάθε πουλί που αναφέρθηκε ποτέ στα έργα του Σαίξπηρ. Το 1890 και 1891, έστειλε 80 ζευγάρια των ευρωπαϊκών πτηνών ψαρόνων από την Αγγλία και τα απελευθέρωσε στο Central Park της Νέας Υόρκης. Σήμερα, ο πληθυσμός των στουρνίδων φτάνει περίπου τον πληθυσμό των ανθρώπων στη Βόρεια Αμερική.

Οι κήποι, τα μπαλκόνια και τα πάρκα μας είναι εφοδιασμένα με φυτά από όλο τον κόσμο, τα οποία στη συνέχεια παρέχουν τροφή σε ζώα από όλες τις ηπείρους. Στις πόλεις της Μαλαισίας, τα ευρωπαϊκά περιστέρια περιτριγυρίζουν τα άνθη των κινεζικών θάμνων ιβίσκου που φυτεύτηκαν κατά μήκος των πεζοδρομίων. Στο Περθ απελευθερώθηκε ένα είδος σκίουρου από την Ινδία το 1898 και από τότε έχει διατηρήσει έναν υγιή πληθυσμό χάρη στους άφθονους καρπούς αφρικανικών χορταριών και άλλων εξωτικών φοινίκων στην πόλη. Κι όλα αυτά τα είδη δεν επιβιώνουν τυχαία στο αστικό περιβάλλον, ούτε έχουν φτάσει από επιλογή στις πόλεις. Αυτά τα αστικά οικοσυστήματα δεν σχηματίζονται εξαιτίας της εξέλιξης των ειδών, αλλά εξαιτίας των ανθρώπων. Και αυτή η ανθρώπινη αστικοποίηση είχε μερικές φορές εκπληκτική επίδραση στη συμπεριφορά των ζώων.

Πόσο επηρεάζουν οι πόλεις την εξέλιξη των ειδών

Στην ιαπωνική πόλη Σεντάι, το κοράκια της πόλης είναι ιδιαίτερα γνωστά για την ευφυΐα τους, καθώς ρίχνουν καρύδια στο δρόμο ώστε να τα πατήσουν με τις ρόδες τα αυτοκίνητα και μετά να τα φάνε τον εσωτερικό καπνό, δείχνοντας πόσο εύκολα κατάφεραν να προσαρμοστούν στο αστικό περιβάλλον.

Στη Βιέννη, έχει παρατηρηθεί ότι οι αράχνες αγνοούν τη φυσική τους προτίμηση για τη δημιουργία ιστών στο σκοτάδι και προτιμούν πλέον σημεία που φωτίζονται με το τεχνητό φως φθορίου. Κι αυτό γιατί κατάλαβαν ότι στο τεχνητά φωτισμένο «βιότοπο» μπορούσαν να πιάσουν περισσότερα θύματα από ότι στο σκοτάδι.

Ο αντίκτυπος των πόλεων δεν είναι απλώς εμφανής στη συμπεριφορά των ζώων. Η αστικοποίηση έχει επίσης αλλάξει την πορεία της εξέλιξης των ζώων. Οι ερευνητές στις ΗΠΑ διαπίστωσαν ότι τα φτερά των αμερικανικών χελιδονιών, που έφτιαχναν τις φωλιές τους κυρίως πάνω σε γέφυρες, είχαν μειωθεί κατά περίπου δύο χιλιοστά την δεκαετία του 1980. Επίσης μέχρι το 2010, τα φτερά των πουλιών ήταν περίπου μισό εκατοστό μακρύτερα. Μπορεί να μιλάμε για μικρές διαφορές, που όμως παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο και είναι στενά συνδεδεμένες με τον τρόπο ζωής ενός πουλιού. Τα μακριά αιχμηρά φτερά βοηθούν τα πτηνά να πετούν πιο εύκολα και πιο γρήγορα στην ευθεία, ενώ τα μικρά στρογγυλεμένα φτερά τα βοηθούν να στρίβουν και να απογειώνονται πιο γρήγορα. Αυτός είναι κι ο λόγος που τα ατυχήματα με τα αμερικανικά χελιδόνια στους δρόμους μειώθηκαν σε μεγάλο ποσοστό, καθώς μπορούσαν να απογειωθούν κάθετα από την άσφαλτο και να αποφεύγουν τα διερχόμενα με μεγάλη ταχύτητα οχήματα.

Όταν οι ερευνητές μελέτησαν τις συλλογές πουλιών οκτώ μουσείων φυσικής ιστορίας στη Βόρεια Αμερική και έκαναν μετρήσεις για το σχήμα των φτερών των 312 αρπακτικών, ανακάλυψαν κάτι ενδιαφέρον. Τα φτερά των στουρνίδων έγιναν σταδιακά πιο στρογγυλεμένα, επειδή τα δευτερεύοντα φτερά (στο «κάτω χέρι» του πουλιού, που ήταν πιο κοντά στο σώμα) είχαν επιμηκυνθεί κατά περίπου 4%.

Ακριβώς αυτό το πλεονέκτημα ταχείας αντίδρασης των πιο στρογγυλεμένων πτερύγων μπορεί να είναι ένας από τους λόγους που εξελίχθηκαν τα πτηνά αυτά και κατάφεραν να επιβιώσουν και να πληθύνουν. Σε αυτά τα 120 χρόνια από τότε που ο Schieffelin τα απελευθέρωσε στο Central Park, ο ανθρώπινος πληθυσμός στη δυτική Βόρεια Αμερική μεγάλωσε σχεδόν πενήντα φορές. Οι μικροσκοπικοί οικισμοί μετατράπηκαν σε μητροπόλεις μέσα σε λίγες δεκαετίες. Και με την αστικοποίηση ήρθαν νέοι κίνδυνοι για πουλιά, όπως περισσότερες γάτες και αυτοκίνητα. Είναι πολύ πιθανό ότι αυτοί οι κίνδυνοι επηρέασαν τον σχηματισμό των φτερών τους, για να τα βοηθάει να ξεφεύγουν πιο εύκολα από τις γάτες και τα αυτοκίνητα.

Η περίπτωση του κότσυφα

Οι πόλεις έχουν αρχίσει ακόμη και να σχηματίσουν νέα είδη, και η πιο τρανταχτή απόδειξη είναι το κοτσύφι, ένα από τα παλαιότερα και καλύτερα μελετημένα ζώα στο αστικό περιβάλλον.

Αρχικά, τα κοτσύφια άρχισαν να ξεχειμωνιάζουν στην πόλη. Στη συνέχεια, πολλοί χειμερινοί επισκέπτες άρχισαν να μένουν στην πόλη την άνοιξη και να ζευγαρώνουν εκεί, εγκαταλείποντας το δάσος.

Για να μελετηθεί η ιστορία της εξέλιξης τους στο νέο αστικό περιβάλλον, οι ερευνητές άρχισαν να μελετούν τα πτηνά τα τελευταία είκοσι χρόνια. Σε σχεδόν κάθε ευρωπαϊκή χώρα, μια ομάδα βιολόγων έχει δημιουργήσει από κοινού μελέτη γύρω από αυτό το είδος πουλιών. Όλη αυτή η έρευνα φαίνεται να δείχνει προς μία κατεύθυνση: ότι το κοτσύφι που ζει στην πόλη εξελίσσεται σε διαφορετικά είδη, μια περίπτωση αληθινής ειδοπλασίας.

Σε ολόκληρη την Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική, τα μαύρα πτηνά της πόλης έxουν μικρότερα και πιο χοντρά ράμφη από τα κοτσύφια του δάσους, που προφανώς τα βοηθάει στην ευκολότερη πρόσληψη τροφής. Αλλά και η «φωνή» τους είναι διαφορετική. Ο θόρυβος του αστικού περιβάλλοντος φαίνεται να επηρεάζει τον τόνο της φωνής τους αλλά και τις ώρες που «τραγουδούν».

Ειδικότερα, ερευνητές στις Κάτω Χώρες ανακάλυψαν μετά την καταγραφή σχεδόν 3.000 «τραγουδιών», ότι τα κοτσύφια στην πόλη έχουν πιο ψιλό τόνο στην φωνή τους, ενώ μια γερμανική ερευνητική ομάδα κατάλαβε ότι τραγουδούν και εκτός νύχτας. Στο κέντρο της Λειψίας ξεκινούν τρεις ώρες πριν την ανατολή, πολύ πριν τα τραμ και τα αυτοκίνητα. Επίσης, ξεκινούν την αναπαραγωγή νωρίτερα μέσα στον χρόνο σε σχέση με όσα ζουν στην φύση, καθώς τα βιολογικά τους ρολόγια έχουν αλλάξει.

Ένας δεύτερος λόγος που γεννούν νωρίτερα είναι ότι δεν μεταναστεύουν. Ξοδεύουν το χειμώνα στην πόλη, μαζεύοντας χαλαρά τα τρόφιμα από τα τραπέζια και μπορούν να ξεκινήσουν την αναπαραγωγή όταν το νιώθουν. Τα κοπάδια των δασών, από την άλλη είναι μεταναστευτικά, που σημαίνει ότι για να ξεφύγουν από το κρύο, περνούν το χειμώνα στο νότο και μόνο όταν επιστρέψουν στο σπίτι τους μπορούν να ξεκινήσουν την αναπαραγωγή.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι πολλές από τις διαφορές αποκαλύφθηκαν στο εργαστήριο, με τα κοτσύφια των δασών και των πόλεων που είχαν εκτραφεί ως νεοσσοί κάτω από τις ίδιες ακριβώς συνθήκες. Έτσι, διαφέρουν από τη φύση (δηλαδή γενετικά), αντί να έχουν μάθει διαφορετικούς τρόπους ζωής.

Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων αιώνων, το Turdus merula (κοτσύφι) έχει δημιουργήσει ένα νέο είδος, το Turdus urbanicus. Το Turdus urbanicus θα είναι το πρώτο είδος που θα εξελιχθεί σε αυτό το νέο κι επεκτεινόμενο περιβάλλον, την πόλη. Η ιστορία έχει δείξει ότι τα περισσότερα αστικά ζώα και φυτά έχουν αρχίσει να προσαρμόζονται τους τελευταίους αιώνες. Μένει να δούμε τι μέλλει γενέσθαι.

Πηγή: tvxs.gr