* «Είμαστε Αστρόσκονη» είναι ο τίτλος του ενδιαφέροντος βιβλίου σας. Μπορείτε να μας λύσετε το «μυστήριο» της ανθρώπινης εξέλιξης;
Το «μυστήριο», όπως λέτε της ανθρώπινης εξέλιξης έχει μελετηθεί από την εποχή του Κάρολου Δαρβίνου και μέχρι σήμερα από τους ειδικούς βιολόγους. Στο δικό μου βιβλίο περιορίζομαι απλώς να περιγράψω ποια είναι τα χημικά στοιχεία από τα οποία αποτελείται το ανθρώπινο σώμα και κυρίως με ποιον τρόπο αυτά δημιουργήθηκαν. Αφ’ ενός μεν το υδρογόνο την στιγμή της γέννησης του Σύμπαντος πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια, αλλά και τα υπόλοιπα στοιχεία στις θερμοπυρηνικές αντιδράσεις που συμβαίνουν στην καρδιά των άστρων αλλά και στις διάφορες αστρικές εκρήξεις σουπερνόβα που διασκορπίζουν όλα αυτά τα χημικά στοιχεία στο Σύμπαν. Στην ουσία το βιβλίο αυτό περιγράφει απλά, σύντομα και περιεκτικά τις διαδικασίες γέννησης, εξέλιξης και θανάτου των άστρων, ενώ περιλαμβάνει επίσης και μία σύντομη περιγραφή των ανακαλύψεων που προέκυψαν από την παρατήρηση βαρυτικών κυμάτων τα τελευταία δύο χρόνια.
*** Το γεγονός της συμπαντικής μας προέλευσης όμως μπορεί να προκαλέσει εύλογα απορία και δυσπιστία.
Δεν νομίζω. Γιατί με βάση όλα αυτά που σας ανέφερα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το ανθρώπινο σώμα αποτελείται κατά 99% από τα άτομα τεσσάρων συνολικά χημικών στοιχείων ενώ το υπόλοιπο 1% από καμιά τριανταριά ακόμη στοιχεία, έτσι σαν ένα είδος «αλατοπίπερου»! Και κάτι ακόμα. Ο Carl Sagan είχε πει κάποτε ότι «ο άνθρωπος είναι το μέσο για το Σύμπαν να γνωρίσει τον εαυτό του», και ίσως αυτό να αποτελεί και τον καλύτερο προσδιορισμό μας, γιατί είμαστε πράγματι παιδιά του Σύμπαντος. Γιατί είμαστε, σε τελική ανάλυση, ένας αστρικός λαός που δημιουργήθηκε από στοιχεία τα οποία προήλθαν από τις εκρήξεις των άστρων, και που βομβαρδίζεται από τις κοσμικές ακτίνες των ίδιων αυτών εκρήξεων. Είμαστε όλοι μας αστρόσκονη, και κάποια μέρα θα ξαναγυρίσουμε στα άστρα. Κάποια μέρα θα υπάρξουν άλλοι κόσμοι, γεμάτοι με άλλα όντα, αστράνθρωποι σαν εμάς, που θα γεννηθούν από τις στάχτες ενός, κάποιου άλλου, πεθαμένου άστρου.
Ενός άστρου που σήμερα το λέμε Ήλιο.
*** Πόσο αξιόπιστες είναι οι αισθήσεις μας; Θεωρείτε ότι οι προσλαμβάνουσές μας αντιλαμβάνονται τον Κόσμο όπως είναι στην πραγματικότητα; Υποστηρίζεται άλλωστε από πολλούς φυσικούς ότι περιστοιχιζόμαστε από ένα είδος εικονικής πραγματικότητας…
Αυτού του είδους οι απόψεις, όπως υποστηρίζουν οι οπαδοί τους, βασίζονται σε βασικές και αποδεκτές επιστημονικές θεωρίες όπως είναι η Θεωρία της Σχετικότητας και η Κβαντική Φυσική αλλά και τα μαθηματικά θεωρήματα που διατύπωσε ο Κουρτ Γκέντελ. Τέτοιου είδους εκτιμήσεις εισαγάγουν μεταξύ των άλλων και διαφοροποιημένες απόψεις για την συμπεριφορά της αρνητικής ενέργειας, της αντιύλης και της ύπαρξης «κοσμικών χορδών». Ακόμη πιο ακραίες είναι εκείνες οι απόψεις που υποστηρίζουν ότι ολόκληρο το Σύμπαν αλλά και η μικρή μας Γη και η ανθρώπινη ύπαρξη, δεν είναι παρά μία πετυχημένη εξομοίωση στον υπολογιστή κάποιου υπερβατικού «θεού».
Αυτές οι απόψεις δεν είναι κάτι καινούριο αν και έγιναν δημοφιλείς τα τελευταία κυρίως χρόνια μετά από την πετυχημένη τριλογία ταινιών επιστημονικής φαντασίας “Matrix” και απογειώθηκαν πρόσφατα με όσα υποστηρίζει σχετικά ο πετυχημένος επιχειρηματίας Elon Musk. Δυστυχώς, κατά την γνώμη μου, αυτού του είδους οι απόψεις μοιάζουν πολύ με κάποιου είδους θρησκεία, αφού επηρεάζονται μάλιστα και από τις απόψεις ανατολίτικων «φιλοσοφικών δοξασιών» όπως αυτών του Ταοϊσμού. Και παρ’ όλο που πριν από χρόνια έβρισκα αυτού του είδους τις απόψεις ενδιαφέρουσες, σήμερα, μια εικοσαετία αργότερα, θεωρώ ότι η πιθανότητα να είμαστε μέρος ενός βιντεοπαιχνιδιού σχεδόν μηδενική. Θα μου επιτρέψετε, δηλαδή, να παραμείνω οπαδός αυτού που αποκαλούμε «scientific realism». Γιατί για μένα η πραγματικότητά μου είναι όλα όσα συλλαμβάνουν οι πέντε μου αισθήσεις. Αλλά ακόμη κι αν όλα αυτά δεν είναι παρά απλώς μία εικονική πραγματικότητα, ε τι να κάνουμε, ας είναι κι έτσι. Game over!
*** Το μεγαλύτερο χάρισμα που διαθέτουμε είναι ο εγκέφαλος μας και η ικανότητα της φαντασίας. Της εξελιγμένης βιολογίας και της καλύτερης αξιοποίησης του νου του.
Στα τέλη του περασμένου Ιανουαρίου είχα την τύχη να συμμετάσχω σ’ ένα συνέδριο με θέμα την «Τεχνητή Νοημοσύνη» που είχε ως στόχο την ενημέρωση ειδικών και μη για τις απίστευτες δυνατότητες, τις λύσεις και τα εργαλεία που θα έχει ο άνθρωπος του μέλλοντος για να κάνει την ζωή του καλύτερη. Το πάνελ στο οποίο συμμετείχα είχε ως στόχο να περιγράψει όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικά ποια υπολογίζουμε ότι θα είναι τα πλεονεκτήματα αλλά και οι φόβοι για τις εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης. Στην τοποθέτησή του ο καθ. Ιωσήφ Σηφάκης, που έλαβε το Βραβείο Turing το 2007, τόνισε πως είναι γελοίες οι θέσεις περί απειλής από την τεχνητή νοημοσύνη.
Οι άνθρωποι είναι ακόμα υπεύθυνοι για τη χρήση των μηχανών και είναι μεγάλη πρόκληση το να καταφέρουμε να δώσουμε συνειδητότητα στις μηχανές. Ενώ στη δική μου τοποθέτηση εξέφρασα την πεποίθηση ότι στα επόμενα 50 χρόνια θα συμβούν αξιοθαύμαστα επιτεύγματα όπως η κατασκευή πλήρως λειτουργούντων ανθρωπίνων οργάνων από εκτυπωτές 3D, η δημιουργία εμβολίων για διάφορα είδη καρκίνων, ενώ πολλοί άνθρωποι θα μπορούν να αντικαθιστούν τα άκρα τους με βιονικά! Αλλά και η διασύνδεση της καθημερινότητάς μας με το διαδίκτυο θα αυξάνεται συνεχώς με τουλάχιστον 230 δισεκατομμύρια συσκευές να είναι συνδεδεμένες on line σε μερικές δεκαετίες.
*** Πώς οραματίζεστε τον Άνθρωπο του μέλλοντος;
Ο καθ’ ύλην αρμόδιος καθ. του ΜΙΤ Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, αναφέρει ότι η πραγματικότητα ενδέχεται τελικά να διαψεύσει κάθε πρόβλεψη όπως για παράδειγμα την ύπαρξη προσωπικών γραμματέων με τεχνητή νοημοσύνη και αυτο-οδηγούμενα αυτοκίνητα, ενώ σε 15 χρόνια η διεπαφή του ανθρώπινου εγκεφάλου με την τεχνολογία θα γίνει ενδεχομένως πολύ πιο άμεση και το όριο που διαχωρίζει το πού ξεκινά ο άνθρωπος και πού αρχίζει η μηχανή πιο δυσδιάκριτο και καταλήγει με την διαπίστωση ότι η εποχή της τεχνητής νοημοσύνης έρχεται φορτωμένη με υποσχέσεις, προκλήσεις και κινδύνους. Προχώρησε μάλιστα στην ανάλυση τριών πιθανών σεναρίων για την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης στα επόμενα 5 έως 50 χρόνια.
Στο θετικό σενάριο, που ονόμασε “Wonderland”, οι μηχανές κάνουν τις χειρονακτικές εργασίες ενώ ο άνθρωπος έχει περισσότερο ελεύθερο χρόνο ή εκτελεί πνευματικές εργασίες και το ασφαλιστικό σύστημα σώζεται, αφού η έλλειψη νέων ανθρώπων που εργάζονται και καταβάλουν εισφορές αναπληρώνεται από την ύπαρξη των ρομπότ, που δεν χρειάζονται ασφάλιση ή σύνταξη. Στο αρνητικό σενάριο, το “Pessiland”, η επιστήμη κατακτά την γενική νοημοσύνη, αλλά αυτή δεν είναι προσβάσιμη σε όλους, αλλά μόνο σε εργαστήρια εταιρειών ή κρατών, που τη χρησιμοποιούν για ιμπεριαλιστική επιρροή. Με το τρίτο σενάριο, το “Stagnatia”, η επιστήμη δεν καταφέρνει να κάνει το άλμα στη γενική τεχνητή νοημοσύνη και επικρατεί σχετική στασιμότητα. Αν και φαίνεται ότι τελικά θα επικρατήσει ένα μείγμα των τριών αυτών σεναρίων.
*** Σημαντικές εξελίξεις στον επιστημονικό χώρο σήμανε η ανακάλυψη του «Σωματιδίου του Θεού», του μποζονίου Χιγκς, όπως επίσης και η πρόσφατη ανίχνευση των βαρυτικών κυμάτων. Τι σηματοδοτούν αυτές οι εξελίξεις; Συνδέονται μεταξύ τους;
Εμφανώς και δεν υπάρχει άμεση σύνδεση των δύο σημαντικών αυτών ανακαλύψεων, αλλά παρ’ όλα αυτά αυτού του είδους οι ανακαλύψεις σηματοδοτούν την ικανότητα της σύγχρονης επιστήμης να αποκαλύψει μυστικά της φύσης που επί δεκαετίες μας ήσαν άγνωστα. Για παράδειγμα ο εντοπισμός των βαρυτικών κυμάτων από την σύγκρουση δύο μαύρων τρυπών μάς ανοίγει ένα καινούργιο παράθυρο ανακαλύψεων αφού μπορούμε να “ακούσουμε” για πρώτη φορά τους ψιθύρους του Σύμπαντος να μάς “μιλάνε”, μια και οι συχνότητες των βαρυτικών αυτών κυμάτων είναι συχνότητες που μπορεί να ακούσει το ανθρώπινο αυτί.
Γιατί τα βαρυτικά κύματα μπορούν να περιγράψουν τη βίαιη προέλευσή τους, ενώ η συχνότητα και η ένταση τους στο χρόνο μας αποκαλύπτουν την ιστορία της πηγής που τα δημιούργησε, την μάζα, την ταχύτητα περιστροφής, το σχήμα της τροχιάς, την θέση της και την απόστασή της. Κι όχι μόνο, αφού μπορούν επίσης να μας αποκαλύψουν και το τι συνέβη στα πρώτα κλάσματα του δευτερολέπτου μετά τη γέννηση του Σύμπαντος.
http://apod.nasa.gov/apod/ap160211.html
Ακόμη πιο σημαντικά, όμως, φαίνεται ότι είναι τα βαρυτικά κύματα που προέρχονται από την σύγκρουση δύο άστρων νετρονίων, δύο πάλσαρ δηλαδή, γιατί σ’ αυτές τις περιπτώσεις μπορούμε να παρατηρήσουμε συγχρόνως βαρυτικά αλλά και ηλεκτρομαγνητικά κύματα όπως έγινε στις 17 Αυγούστου 2017 στον γαλαξία NGC 4993 σε απόσταση 130 εκατομμυρίων ετών φωτός προς την κατεύθυνση του αστερισμού της Ύδρας. Η σπουδαιότητα της ανακάλυψης αυτής είναι εμφανής και από το γεγονός ότι στην σχετική ανακοίνωση που έκανε το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ στις 16 Οκτωβρίου 2017, συμμετείχαν και εκπρόσωποι των επιστημονικών εργαστηρίων του LIGO, του VIRGO, της NASA, της ESA και 70 αστεροσκοπείων απ’ όλο τον κόσμο που εκπροσωπούσαν σχεδόν 4.000 ειδικούς επιστήμονες από 900 εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Οι παρατηρήσεις αυτές μάς έχουν προσφέρει εξαιρετικές νέες πληροφορίες για διάφορες ειδικότητες, όπως είναι η πυρηνική φυσική, η αστροφυσική, η κοσμολογία και η βαρύτητα,καθώς και για την επίλυση διαφόρων αινιγμάτων του Σύμπαντος, όπως είναι οι εκλάμψεις ακτίνων γάμα, ο ρυθμός διαστολής του Σύμπαντος με τον καλύτερο προσδιορισμό της σταθεράς του Hubble, οι ιδιότητες των πάλσαρ, τα χαρακτηριστικά των βαρυτικών κυμάτων καθώς και η δημιουργία βαρέων χημικών στοιχείων όπως είναι ο χρυσός και η πλατίνα. Παρόμοιας σημασίας ανακάλυψη ήταν φυσικά και ο εντοπισμός του περίφημου σωματιδίου Χιγκς που δίνει μάζα σε όλα τα σωματίδια.
*** Ποια είναι τα προβλήματα που ταλανίζουν τη σύγχρονη φυσική και αστρονομία; Πόσο κοντά ή μακριά βρισκόμαστε στη κατανόηση των μυστικών του Σύμπαντος;
Γνωρίζουμε σήμερα πάρα πολλά πράγματα για το Σύμπαν, υπάρχουν όμως ακόμη περισσότερα άγνωστα σ’ εμάς. Δύο σημαντικά ανοιχτά προβλήματα της Αστροφυσικής σήμερα αφορούν τα συστατικά του Σύμπαντος, γιατί όλα αυτά που βλέπουμε, άστρα, πλανήτες, γαλαξίες κλπ., δεν αποτελούν παρά μόνο το 5% των συστατικών του Σύμπαντος. Το 27% είναι υλικά, που ονομάζουμε «σκοτεινή ύλη», που δεν γνωρίζουμε τι είναι, και το υπόλοιπο 68% είναι αυτό που κάνει το Σύμπαν να διαστέλλεται επιταχυνόμενο.
Η επιτάχυνση αυτή μάλλον οφείλεται σε κάποια απωθητική ίσως δύναμη, που δεν γνωρίζουμε τι είναι και γι’ αυτό την έχουμε ονομάσει «σκοτεινή ενέργεια». Όλα αυτά σημαίνουν ότι το 95% των συστατικών του Σύμπαντος μάς είναι, προς το παρόν τουλάχιστον, άγνωστο. Κατά την γνώμη μου, όμως, το σημαντικότερο όλων αφορά τη Θεωρία των Υπερχορδών, και τη σημερινή της μετεξέλιξη με την ονομασία «Θεωρία Μ», η οποία φαίνεται ότι υπόσχεται να κάνει επί τέλους πραγματικότητα το όνειρο του Αϊνστάιν για μια ενοποιημένη θεωρία του Σύμπαντος.
Παρ’ όλα αυτά, όπως συνέβη και με την Σχετικότητα πριν από έναν αιώνα, η θεωρία αυτή δεν έχει γίνει ακόμη αποδεκτή απ’ όλους, αν και οι περισσότεροι επιστήμονες θεωρούν ότι η όλη αυτή περιγραφή του Σύμπαντος των υπερχορδών διαθέτει μια ομορφιά και κομψότητα που την κάνει ιδιαίτερα ελκυστική. Η θεώρηση αυτή του Σύμπαντος υπόσχεται να ενώσει την Κβαντική Μηχανική με την Σχετικότητα σε μια θεωρία κβαντικής βαρύτητας κάτω όμως από μία κατάσταση «υπερσυμμετρίας» η οποία προβλέπει την ύπαρξη κι άλλων σωματιδίων που μέχρι τώρα δεν έχουν ακόμη ανακαλυφτεί.
Κι έτσι παρ’ όλο που ο Αϊνστάιν δεν μπόρεσε να προχωρήσει πιο πολύ στην προσπάθειά του για την ενοποίηση της Φύσης, ορισμένοι θεωρητικοί φυσικοί πιστεύουν ότι μπορούν να το κάνουν αν ξεπεράσουν το «φράγμα» των τεσσάρων διαστάσεων. Για να εξηγηθεί, δηλαδή, η ύπαρξη των θεμελιωδών δυνάμεων, απαιτείται η ύπαρξη δέκα χωρικών διαστάσεων, αφού σύμφωνα με την θεωρία των υπερχορδών την στιγμή της γέννησης του Σύμπαντος, οι έξη από τις χωρικές διαστάσεις «διπλώθηκαν» στο εσωτερικό τους «καταπίνοντας» κατά κάποιον τρόπο τον ίδιο τους τον εαυτό. Είτε έτσι, όμως, είτε αλλιώς, οσοδήποτε κομψή και όμορφη κι αν είναι μία θεωρία πρέπει να υποστεί αναγκαστικά την βάσανο της αποδεικτικής διαδικασίας είτε με το πείραμα, είτε με την παρατήρηση, είτε και με τα δύο.
*** Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για την επιβίωση του Ανθρώπου είναι επίγειοι ή μήπως κρύβονται στον Ουρανό; Το πυρηνικό ολοκαύτωμα μοιάζει πιο πιθανό από μία κοσμολογική καταστροφή, όπως είναι η έκρηξη ενός υπερκαινοφανούς (supernova);
Ο αφανισμός του ανθρώπινου πολιτισμού, όταν έλθει, θα έλθει μάλλον από τον ουρανό. Η περίπτωση όμως μια τέτοια καταστροφή να γίνει από την έκρηξη μιας σουπερνόβα δεν είναι πιθανή γιατί κανένα τέτοιο άστρο δεν βρίσκεται αρκετά κοντά μας. Πάρτε για παράδειγμα τον πλησιέστερο πιθανό προγενήτορα μιας σουπερνόβα έκρηξης, τον Μπετελγκέζ του Ωρίωνα που είναι το ενδέκατο σε λαμπρότητα άστρο του ουρανού. Το φως του χρειάζεται 520 ?? χρόνια για να φτάσει μέχρι τη Γη, βρίσκεται δηλαδή σε απόσταση 640 ετών φωτός από μας. Η μικρή του σχετικά επιφανειακή θερμοκρασία των 3.300οC του δίνει ένα κοκκινωπό χρώμα, ενώ ο όγκος του είναι 500 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερος του Ήλιου μας που σημαίνει ότι αν βρισκόταν στη θέση του Ήλιού οι τρεις πρώτοι πλανήτες, μαζί και η Γη μας, θα περιφέρονταν στο εσωτερικό του.
Ο Μπετελγκέζ βρίσκεται στα τελευταία στάδια της ζωής του αλλά λόγω του μεγάλου του όγκου εκπέμπει φωτεινότητα 100.000 ήλιων. Έχει προ πολλού πια φτάσει στο στάδιο του κόκκινου γίγαντα που είναι το προτελευταίο στάδιο της ζωής του. Για κάθε άλλωστε άστρο που ζει στο Σύμπαν το στάδιο αυτό είναι ο προθάλαμος του θανάτου του. Λόγω της μικρής τους απόστασης από μας, τα νετρίνα που θα μας βομβαρδίσουν από την έκρηξη του Μπετελγκέζ θα έχουν σαν αποτέλεσμα κάθε πειραματική “συσκευή” μελέτης νετρίνων να “συλλάβουν” ένα εκατομμύριο νετρίνα. Φυσικά σ’ αυτή την απόσταση η επίδραση του βομβαρδισμού των νετρίνων του Μπετελγκέζ δεν πρόκειται να έχει καταστροφικές συνέπειες για τον πλανήτη μας, θα μας επιτρέψει όμως να μάθουμε με λεπτομέρεια ακόμη και τις πιο ελάχιστες διεργασίες που συμβαίνουν στο εσωτερικό των άστρων. Διεργασίες που τα οδηγούν στον δρόμο τέτοιων θεαματικών θανάτων.
Ένα άλλο άστρο που θα εκραγεί ως σουπερνόβα είναι το ήτα Τρόπιδος (η Carinae) που βρίσκεται σε απόσταση 7.500 ετών φωτός από τη Γη. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα άστρα που έχουμε δει οπουδήποτε στον ουρανό με υλικά 120 φορές περισσότερα από τα υλικά που έχει ο Ήλιος μας. Έχει φτάσει δηλαδή στα ανώτερα δυνατά όρια της ύπαρξης ενός άστρου. Αυτού του είδους τα μεταβλητά άστρα είναι γαλάζιοι υπεργίγαντες με μάζα 100-120 φορές την μάζα του Ήλιου και θερμοκρασίες που κυμαίνονται από 20 έως 50 χιλιάδες βαθμούς Κελσίου, ενώ σε σύγκριση η επιφανειακή θερμοκρασία του Ήλιου μας δεν υπερβαίνει τους 6.000 περίπου βαθμούς Κελσίου.
Οι διεργασίες του εσωτερικού του το κάνει να πάλλεται, να φουσκώνει και να ξεφουσκώνει περιοδικά, γιατί απλούστατα το άστρο αυτό βρίσκεται ήδη στα πρόθυρα του θανάτου του. Όταν πεθάνει τελικά η ενέργεια που θα εκτοξευθεί τότε στο Διάστημα θα είναι τόσο μεγάλη όση είναι και η ενέργεια που εκπέμπουν μαζί όλα τα άστρα του Γαλαξία μας, 200 δισεκατομμύρια άστρα δηλαδή. Αλλά παρ’ όλα αυτά το Ήτα Τρόπιδας είναι τόσο μακριά ώστε ο θάνατός του να μην επηρεάσει καθόλου τη Γη μας.
*** Ποιοι άλλοι κίνδυνοι μπορεί να κρύβονται στον Ουρανό;
Η μεγαλύτερη πιθανότητα καταστροφής θα ήταν η σύγκρουσή μας με κάποιον μεγάλο αστεροειδή. Στις 19 Απριλίου 2017, για παράδειγμα, ένας τεράστιος διαστημικός βράχος με διάμετρο 650 μέτρων προσπέρασε τη Γη μας σε απόσταση 1.800.000 χιλιομέτρων, πέντε φορές πιο μακριά από τη Σελήνη. Τέτοιου είδους προσπεράσματα είναι φυσικά κάτι το συνηθισμένο, αφού υπάρχουν περίπου δύο εκατομμύρια παρόμοιοι διαστημικοί επιδρομείς που δυνητικά θα μπορούσαν να συγκρουστούν με τον πλανήτη μας, ενώ μικρότεροι διαστημικοί βράχοι προσπερνάνε τη Γη κατά μέσον όρο μία φορά κάθε εβδομάδα.
Οι μετρήσεις των σεληνιακών κρατήρων μάς λένε επίσης ότι τα τελευταία τρία δισεκατομμύρια χρόνια 250 αντικείμενα με μέγεθος μεγαλύτερο του ενός χιλιομέτρου συγκρούστηκαν με τον δορυφόρο της Γης, ένας, δηλαδή, αστεροειδής κάθε 12 περίπου εκατομμύρια χρόνια. Άλλες πάλι μετρήσεις κρατήρων στους άλλους δορυφόρους και τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος, μας έχουν οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι μικροί αστεροειδείς, με μέγεθος από 100 έως 1.000 μέτρα, συγκρούονται με τη Γη μία φορά κάθε 250.000 χρόνια.
Η στατιστική μάς λεει, επίσης, ότι η Γη συγκρούεται με έναν αστεροειδή μεγαλύτερο από ένα χιλιόμετρο, μία ή δύο φορές κάθε ένα εκατομμύριο χρόνια ενώ πτώσεις αστεροειδών, με μέγεθος σαν αυτόν που μάλλον αφάνισε τους δεινόσαυρους πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια, αναμένονται μία φορά κάθε 100 εκατομμύρια χρόνια. Η γήινη ατμόσφαιρα φυσικά μπορεί να μας προστατέψει αρκετά από την εισβολή αντικειμένων με διάμετρο μέχρι 50 μέτρων. Από τους αστεροειδείς όμως που διασχίζουν την τροχιά της Γης υπάρχουν συνολικά 500.000 αντικείμενα με διάμετρο από 50 έως 100 μέτρα και άλλοι 200.000 με διάμετρο πάνω από 100 μέτρα, ενώ 500-1.000 περίπου απ’ αυτούς έχουν μέγεθος πάνω από ένα χιλιόμετρο.
Σήμερα πιστεύουμε ότι η σύγχρονη διαστημική μας τεχνολογία μπορεί να μας προφυλάξει από μία τέτοια καταστροφή. Αρκεί να έχουμε μια έγκαιρη προειδοποίηση μερικών χρόνων, που θα μπορούσε να μας δοθεί από την καταγραφή των τροχιών των πιθανών αυτών επιδρομέων.Γιατί στην περίπτωση αυτή θα είχαμε την άνεση να προετοιμαστούμε αναλόγως με την αποστολή προς τον επερχόμενο εισβολέα ενός πυραύλου ή μιας συστοιχίας πυραύλων, που θα μπορούσαν είτε να τον καταστρέψουν, αν βρίσκονταν αρκετά μακριά, είτε να του δώσουν ένα αρκετά μεγάλο «σπρώξιμο» που θα του άλλαζε την πορεία. Προς το παρόν, πάντως, κανένας αστεροειδής άξιος λόγου δεν φαίνεται να έχει ως στόχο τον πλανήτη μας για τα επόμενα 100 περίπου χρόνια.
*** Μία από τις θεωρίες της Κοσμογονίας είναι αυτή της Μεγάλης Έκρηξης. Καμία φορά συλλαμβάνουμε τους εαυτούς μας να αδυνατούν να φανταστούν το γεγονός πως από ένα μικροσκοπικό σημείο, ξεπήδησε γρήγορα, ένας ολοζώντανος ωκεανός γαλαξιών και αστεριών. Μπορείτε να μας περιγράψετε το Big Bang;
Πρώτα απ’ όλα όταν μιλάμε σήμερα για τις απόψεις των σύγχρονων κοσμολόγων σχετικά με τη γέννηση του Σύμπαντος αναφερόμαστε φυσικά oε μοντέλα που περιέχουν απλουστευμένες μαθηματικές περιγραφές της δομής και της ιστορίας του και ως εκ τούτου δεν αποτελούν μια τέλεια απεικόνισή του αλλά μια χονδροειδή περιγραφή του. Παρ’ όλα αυτά τα σύγχρονα αυτά μοντέλα έχουν την ικανότητα να προβλέπουν ορισμένες ιδιότητες του Σύμπαντος που μπορούν να επαληθευτούν ή όχι από τις αστρονομικές παρατηρήσεις και τα πειράματά μας στους επιταχυντές των υποατομικών σωματιδίων. Στη Θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης μην φανταστείτε κάτι σαν την έκρηξη μια βόμβας. Ο όρος μάλιστα «Μεγάλη Έκρηξη» είναι μάλλον παραπλανητικός και καθιερώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1940 από τον Άγγλο καθηγητή Φρεντ Χόυλ που ήταν ο κύριος πολέμιος της όλης αυτής θεωρίας για τη γέννηση του Σύμπαντος.
Με τον όρο Μεγάλη Έκρηξη οι σύγχρονοι επιστήμονες εννοούν μια εκθετική και απότομη διαστολή του Σύμπαντος από ένα απειροελάχιστο σημείο «ανυπαρξίας». Η γέννηση δηλαδή και η μετέπειτα εξέλιξη του Σύμπαντος είναι κατά κάποιον τρόπο το «ξεδίπλωμα» του χρόνου και του χώρου από μια κατάσταση υπερβολικής πυκνότητας και θερμότητας σε μια παγωμένη και τεράστια σε μέγεθος σημερινή ύπαρξη, σε έναν χώρο ο οποίος δημιουργείται καθώς το Σύμπαν διαστέλλεται. Σ’ ένα Σύμπαν όπου σήμερα όλοι οι μακρινοί γαλαξίες φαίνονται να απομακρύνονται ο ένας από τον άλλο έτσι ώστε απ’ οποιονδήποτε γαλαξία κι αν κάναμε την παρατήρηση θα φαίνονταν ότι αυτός είναι το κέντρο της διαστολής.
Οι γαλαξίες φυσικά δεν απομακρύνονται ο ένας από τον άλλον μέσα σ’ ένα άπειρο και αδειανό χώρο, αλλά αντίθετα η διαστολή αυτή του Σύμπαντος οφείλεται στο «ξεχείλωμα» του ίδιου αυτού χώρου που συμπαρασύρει μαζί του και τους γαλαξίες, ενώ η «έκρηξη» έγινε συγχρόνως σ’ όλα τα σημεία του με αποτέλεσμα να μην υπάρχει σήμερα κάποιο συγκεκριμένο κέντρο στο Σύμπαν αφού το κέντρο βρίσκεται «παντού». Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι οι γαλαξίες αυτοί που κινούνται αλλά είναι ο μεταξύ τους χώρος που μεγαλώνει που «ξεχειλώνει» δηλαδή. Κι ενώ τίποτα το υλικό δεν μπορεί να τρέξει με μεγαλύτερη ταχύτητα από την ταχύτητα του φωτός, αυτό δεν ευσταθεί για τον χώρο ο οποίος μπορεί να διαστέλλεται πολύ ταχύτερα και από την ταχύτητα ακόμη του φωτός. Μ’ αυτήν λοιπόν την έννοια η Μεγάλη Έκρηξη δεν ήταν παρά μια «έκρηξη» αυτού τούτου του χώρου, μια τεραστίων δηλαδή διαστάσεων διαστολή του ή «ξεχείλωμα».
Είναι επίσης ευνόητο ότι κανείς δεν μπορεί να ξέρει σήμερα τι υπήρχε πριν από τη Μεγάλη Έκρηξη γιατί ο χρόνος και ο χώρος δεν είχαν οντότητα. Υπήρχε μόνο ο κοσμικός πυρήνας, ο αρχικός εκείνος «σπόρος» των απεριόριστα μικρών διαστάσεων, που περιέκλειε μέσα του το σπέρμα μιας ολόκληρης οικουμένης είτε πρόκειται για μια πραγματική «μοναδικότητα», μια «ανώμαλη ιδιομορφία» με τεράστια πυκνότητα και θερμότητα, είτε το «τίποτα», είτε τέλος μια ολάκερη αλληλουχία προϋπαρχόντων συμπάντων όπου το δικό μας Σύμπαν δεν είναι παρά ένα από έναν «άπειρο» αριθμό διαστελλόμενων Συμπάντων. Γιατί τα πάντα που βλέπουμε σήμερα να υφίστανται στο Σύμπαν, ο χρόνος και ο χώρος, η ενέργεια και η ύλη, τα πάντα, για ‘μας τουλάχιστον, αρχίζουν με την Μεγάλη Έκρηξη.
Έτσι δεν έχει κανένα νόημα, προς το παρόν τουλάχιστον, να μιλάει κανείς για γεγονότα που συνέβησαν πριν από την Ώρα Μηδέν, γιατί πριν απ’ αυτή την στιγμή δεν υπάρχει ροή του χρόνου. Θάταν σαν να ρωτούσαμε τι υπάρχει βόρεια από τον Βόρειο Πόλο. Η Ώρα Μηδέν είναι η στιγμή της εκκίνησης από την οποία προέρχονται τα πάντα. Είναι επίσης πάρα πολύ δύσκολο να εκτιμήσουμε σήμερα το «γιατί» γεννήθηκε το Σύμπαν, εν τούτοις, με βάση τις τεράστιες θερμοκρασίες που επικρατούσαν στις πρώτες στιγμές της γένεσης, έχουμε κατορθώσει να συγκεντρώσουμε αρκετά στοιχεία από παρατηρήσεις, πειράματα και θεωρητικές εκτιμήσεις που μπορούν να μας αποκαλύψουν το «πως» και το «πότε» της γένεσης.
Γιατί οι σύγχρονοι κοσμολόγοι δεν είναι παρά οι αρχαιολόγοι του Σύμπαντος που οδηγήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες στο πάντρεμα δύο διαφορετικών ειδικοτήτων: της Αστροφυσικής, που είναι η μελέτη του μεγάκοσμου, και της Πυρηνικής Φυσικής, που είναι η μελέτη του μικρόκοσμου. Αυτή όμως η σύνδεση μας δίνει την βάσιμη ελπίδα ότι μπορούμε να περιγράψουμε με αρκετή βεβαιότητα και λεπτομέρεια τα βήματα που ακολούθησαν μετά την γέννηση του Σύμπαντος όταν, στη διάρκεια των 10 πρώτων λεπτών της ζωής του, το Σύμπαν πέρασε από διάφορα στάδια και υπέστη περισσότερες αλλαγές απ’ ότι σ’ όλα τα 13,82 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια που πέρασαν από τότε. Έτσι η αποκρυπτογράφηση των στοιχείων που έχουμε σήμερα μπορεί να μας περιγράψει ικανοποιητικά τον τρόπο με τον οποίο εξελίχτηκε το Σύμπαν όλα αυτά τα χρόνια.
*** Είστε υπέρμαχος της Μεγάλης Έκρηξης; Υπάρχουν και άλλες θεωρίες για την συμπαντική πανσπερμία;
Η Θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης περιγράφει την γέννηση και την εξέλιξη του Σύμπαντος και δεν έχει καμία σχέση με τις απόψεις σχετικές με την πανσπερμία. Κι όπως σας εξήγησα προηγουμένως είναι η καλύτερη επεξήγηση όλων όσων παρατηρούμε με τα διάφορα διερευνητικά μας όργανα. Η ακριβής, όμως, γνώση μας για τις πρώτες απειροελάχιστες στιγμές της δημιουργίας θα εξαρτηθεί από το αποτέλεσμα που θα έχει στο μέλλον η προσπάθεια της σύγχρονης επιστήμης να συνδέσει τις δύο μεγάλες θεωρίες του 20ου αιώνα, την Κβαντομηχανική με τη Γενική Σχετικότητα, σε μία και μοναδική Ενοποιημένη Θεωρία Πεδίου που να περιγράφει τη βαρύτητα ως μία κβαντισμένη δύναμη κάτω όμως από μία κατάσταση «υπερσυμμετρίας». Για να εξηγηθεί όμως η κατάσταση αυτή χρειαζόμαστε την ύπαρξη επτά πρόσθετων διαστάσεων. Αν η θεωρία αυτή αληθεύει, ζούμε σ’ ένα Σύμπαν ένδεκα διαστάσεων! Πρέπει επίσης να παρατηρήσουμε ότι η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης, επικουρούμενη με τις προσθήκες των θεωριών του Πληθωρισμού και των Υπερχορδών (Θεωρία Μ), περιγράφει ικανοποιητικά την πραγματική ιστορία των πρώτων στιγμών του Σύμπαντος.
Σύμφωνα με τις θεωρητικές εκτιμήσεις πολλών σύγχρονων φυσικών στα πρώτα τρισεκατομμυριοστά του δευτερολέπτου μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, δηλαδή στον χρόνο 10^-35 η θερμοκρασία του Σύμπαντος είχε πέσει στους 10^28 βαθμούς Κελσίου, οπότε το Σύμπαν πέρασε σε μια κατάσταση της ύλης που την ανάγκασε από ελκτική να γίνει απωθητική δημιουργώντας έτσι μια κατάσταση «αντιβαρύτητας». Σ’ αυτήν την κατάσταση, που ονομάζουμε «ψευδοκενό», η ενεργειακή πυκνότητα παρέμεινε σταθερή αλλά ο άδειος χώρος απέκτησε μία τεράστια «πίεση» που εκτίναξε το Σύμπαν με τέτοια ορμή ώστε μέσα σε μια στιγμή ο όγκος του μεγεθύνθηκε κατά τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων φορές. Στην περίοδο δηλαδή αυτή το Σύμπαν κατόρθωσε να διπλασιάζει το μέγεθός του σε ένα απειροελάχιστο κλάσμα του δευτερολέπτου.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι το Σύμπαν την απειροελάχιστη εκείνη στιγμή του ενός περίπου τρισεκατομμυριοστού του δευτερολέπτου υπέστη πάνω από 100 διπλασιασμούς! Γι’ αυτό άλλωστε και η εκθετική αυτή διαστολή του Σύμπαντος ονομάστηκε Πληθωρισμός στη διάρκεια του οποίου το Σύμπαν μεγεθύνθηκε 10^50 φορές! Κι ενώ πριν από την πληθωριστική διαστολή το ορατό σήμερα Σύμπαν είχε μέγεθος 3Χ10^-25 εκατοστά (το γινόμενο της ηλικίας του επί την ταχύτητα του φωτός), μετά τον πληθωρισμό το μέγεθός του ήταν τεράστιο.
Εμφανώς λοιπόν η διαστολή αυτή έγινε με μία ταχύτητα πολλαπλάσια της ταχύτητας του φωτός γιατί απλούστατα η τεράστια αυτή διαστολή αφορούσε τον χώρο και όχι κάτι το υλικό.Και ενώ τίποτα το υλικό δεν μπορεί να υπερβεί την ταχύτητα του φωτός εν τούτοις αυτό δεν ευσταθεί στην περίπτωση του χώρου ο οποίος μπορεί να διασταλεί, να «ξεχειλώσει» δηλαδή, με απεριόριστη ταχύτητα. Σύμφωνα λοιπόν με το πληθωριστικό μοντέλο της Μεγάλης Έκρηξης ή εκθετική εκείνη διαστολή του Σύμπαντος οφείλονταν στην απωθητική ιδιότητα του ψευδοκενού. Επειδή όμως το ψευδοκενό είναι ασταθές, στον χρόνο 10^-33 του πρώτου δευτερολέπτου η πληθωριστική διαστολή σταμάτησε. Η ισχυρή πυρηνική δύναμη είχε πάρει ήδη τη θέση της ως μία αυτόνομη δύναμη, όπως είχε κάνει λίγο νωρίτερα η δύναμη της βαρύτητας, αφήνοντας πίσω της τις δύο άλλες δυνάμεις ενοποιημένες σε μια «ηλεκτρασθενή» δύναμη.
*** Μπορείτε να μας εξηγήσετε τη θεωρία των Παράλληλων Συμπάντων και αν αυτή πατάει σε στέρεες βάσεις;
Η θεωρία των Παράλληλων Συμπάντων μας λεει ότι την στιγμή που σταμάτησε η πληθωριστική διαστολή του Σύμπαντος γεννήθηκαν τόσα παράλληλα σύμπαντα όσα η μονάδα ακολουθούμενη από 506 μηδενικά. Άλλοι πάλι αστροφυσικοί ανεβάζουν τον αριθμό των παράλληλων συμπάντων σε ακόμη μεγαλύτερους αριθμούς. Είτε έτσι όμως είτε αλλιώς όλες αυτές οι θεωρίες πρέπει αναγκαστικά να αποδειχτούν στο δικό μας Σύμπαν. Διαφορετικά δεν είναι τίποτα άλλο παρά «έπεα πτερόεντα».
*** Οι μελανές οπές και κατ’ επέκταση οι λευκές αδερφές τους, έχουν το χαρακτηριστικό να γοητεύουν. Ιδιαίτερα εκείνους που οραματίζονται ταξίδια σε άλλους κόσμους και άλματα στο χρόνο. Μπορείτε να μας τις αποκρυπτογραφήσετε;
Πράγματι ορισμένοι αστροφυσικοί υποθέτουν ότι οι μαύρες τρύπες θα μπορούσαν να σχηματίζουν παράξενες χωροχρονικές σήραγγες, τις οποίες μερικοί τις ονομάζουν “σκουληκότρυπες”, που ίσως να οδηγούν σε κάποιο άλλο παράλληλο σύμπαν, με το οποίο δεν υπάρχει καμιά άλλη επικοινωνία ούτε και τρόπος επιστροφής. Μια άλλη πιθανότητα, και ίσως η πιο ενδιαφέρουσα απ’ όλες, προτείνει την συνένωση μιας Μαύρης Τρύπας με άλλα σημεία του δικού μας Σύμπαντος. Σημεία δηλαδή που απέχουν μεταξύ τους όχι μόνο στον χώρο αλλά και στον χρόνο. Πολλοί μάλιστα παρομοιάζουν τις ουράνιες αυτές σκουληκότρυπες με την προσφιλή «εφεύρεση» των συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας που έχουν βαφτίσει «υπερδιάστημα», μια έννοια η οποία, παρ’ όλο που δεν υπάρχει στη φύση, επιτρέπει στους ήρωες των διαστημικών μυθιστορημάτων να μετακινούνται από άστρο σε άστρο σχεδόν στιγμιαία.
gravitational waves travel through the wormhole to Earth
Φυσικά, αφού ο χρόνος και ο χώρος είναι έννοιες που δεν έχουν καμιά υπόσταση στο εσωτερικό μιας μαύρης τρύπας, υπάρχει μια θεωρητική τουλάχιστον πιθανότητα κάποτε στο μέλλον, και με την κατάλληλη τεχνολογία, να γίνουν οι Μαύρες Τρύπες το κλειδί των μελλοντικών μας μετακινήσεων στην προσπάθειά μας να εξερευνήσουμε ολάκερο το Σύμπαν. Ορισμένοι σύγχρονοι αστροφυσικοί υποστηρίζουν ότι οι εξισώσεις του Αϊνστάιν δεν αποκλείουν κάτι τέτοιο, αν και την δεκαετία του 1930 η προσπάθεια του ίδιου του Άλμπερτ Αϊνστάιν και του συνεργάτη του Νέιθαν Ρόζεν να διερευνήσουν το τι συμβαίνει στις χωροχρονικές σήραγγες δεν απέδωσε κάποιο αποτέλεσμα. Προς το παρόν πάντως δεν έχουμε εντοπίσει ούτε λευκές τρύπες αλλά ούτε και σκουληκότρυπες.
*** Πόσο μεγάλο είναι τελικά το Σύμπαν; Ποια η θέση του Ανθρώπου σε αυτό τον αχανή κυκεώνα γαλαξιών και αστεριών;
Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες μετρήσεις μας η ηλικία του Σύμπαντος είναι 13,82 δισ. χρόνια, θα υπέθετε λοιπόν κάποιος ότι το Σύμπαν θα έπρεπε να έχει διπλάσια διάμετρο, δηλαδή 27,6 δισ. έτη φωτός. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι όλα αυτά τα χρόνια το Σύμπαν συνέχιζε να διαστέλλεται και μάλιστα επιταχυνόμενο εδώ και 6,5 δισ. χρόνια με αποτέλεσμα η σημερινή διάμετρος του Σύμπαντος να έχει φτάσει τα 94 δισ. έτη φωτός. Σ’ αυτό το Σύμπαν η θέση του ανθρώπου είναι πάνω σ’ έναν μικροσκοπικό πλανήτη ο οποίος βρίσκεται γύρω από ένα μικροσκοπικό άστρο στα 100 δισ. άστρα του Γαλαξία μου ο οποίος είναι ένας από τα 100-1.000 δισ. άλλους γαλαξίες στο Σύμπαν. Κι όμως, σ’ «αυτόν τον κόσμο τον μικρό τον μέγα», όπως λεει κι ο ποιητής, ο απειροελάχιστος αυτός άνθρωπος κατόρθωσε να κατανοήσει έστω κι ένα μικροσκοπικό τμήμα της Φύσης που τον περιβάλλει.
*** Ο Συμπαντικός Χάρτης μοιάζει με αχαρτογράφητο άπιαστο όνειρο. Θα μπορέσουμε ποτέ να υπερκεράσουμε το μυθικό πρόβλημα των μεγάλων αποστάσεων, έτσι ώστε να εξερευνήσουμε τον Κόσμο;
Δυστυχώς η όποια εξερεύνηση του Σύμπαντος από τον άνθρωπο δεν μπορεί να γίνει με την άμεση παρουσία του σε διαγαλαξιακά ταξίδια αλλά μόνο μέσα από τα διάφορα όργανα που χρησιμοποιεί από την βάση του. Γιατί οι αποστάσεις είναι τόσο τεράστιες και η ζωή του ανθρώπου τόσο πεπερασμένη ώστε οποιαδήποτε ελπίδα εξερεύνησης του Σύμπαντος αυτοπροσώπως θα παραμείνει για πάντα ένα άπιαστο «όνειρο θερινής νυκτός».
*** Θεωρείτε μονόδρομο την αποίκηση νέων πλανητών, προκειμένου να εξασφαλιστεί η διαιώνισή μας; Κατά τη γνώμη σας, είναι πραγματοποιήσιμη η συγκεκριμένη προοπτική ή όνειρο επιστημονικής φαντασίας;
Δυστυχώς ό,τι κι αν κάνουμε, όποια τεχνολογία κι αν ανακαλύψουμε, η διαιώνιση του ανθρώπινου είδους έχει ημερομηνία λήξης. Ακόμη κι αν κατορθώσουμε να επιβιώσουμε απ’ όλους του κινδύνους που ελλοχεύουν γύρω μας, το τέλος θάρθει οπωσδήποτε και για μας. Γιατί είμαστε γεννημένοι πάνω σ’ αυτόν τον πλανήτη και η επιβίωσή μας εξαρτάται απ’ αυτόν. Φυσικά ο Κωνσταντίν Τσιολκόβσκυ έλεγε ότι αν και «η Γη είναι η κοιτίδα της ανθρωπότητας, εντούτοις δεν μπορεί κανείς να ζει στη κούνια του για πάντα»!
Αλλά παρ’ όλα αυτά, οι μόνοι κόσμοι στο Ηλιακό μας Σύστημα πάνω στους οποίους μπορούμε να δημιουργήσουμε κάποιου είδους αποικίες είναι ο Άρης και μερικοί από τους μεγάλους δορυφόρους των άλλων πλανητών. Αλλά κι αυτοί δεν πρόκειται να επιβιώσουν για πάντα. Το αργότερο σε 5-6 δισεκατομμύρια χρόνια ο Ήλιος θα φτάσει στο τέλος της ζωής του, οπότε και οι όποιες αποικίες κι αν έχουν επιβιώσει στο Ηλιακό μας Σύστημα θα πεθάνουν κι αυτές μαζί με τον Ήλιο. Γιατί η μοίρα της Γης μας είναι άμεσα συνδεδεμένη με την μοίρα του Ήλιου.
Οι υπολογισμοί που έχουμε κάνει δείχνουν ότι ο Ήλιος γεννήθηκε πριν από πέντε δισεκατομμύρια χρόνια, κι έχει άλλα τόσα για να ζήσει. Η αρχή του τέλους όμως θα έρθει και για τ τον Ήλιο όταν το υδρογόνο στο κέντρο του θα αρχίσει να λιγοστεύει. Τότε ο Ήλιος θα αρχίσει ν’ αλλάζει, να διογκώνεται και να μετατρέπεται σιγά-σιγά σε κόκκινο γίγαντα. Αυτή η διόγκωση, αυτές οι αλλαγές του Ήλιου θα έχουν σαν αποτέλεσμα ν’ αρχίσουν οι ωκεανοί να βράζουν, γεμίζοντας τον ουρανό με βαριά ζεστά σύννεφα υδρατμών. Οι βροχές που θα συγκλονίζουν τον πλανήτη μας δεν θα είναι αρκετές για να ξαναγεμίσουν τους ωκεανούς που σιγά-σιγά θα εξαφανιστούν, καταστρέφοντας συγχρόνως κάθε είδους ζωή που θα έχει επιβιώσει μέχρι τότε.
Κι όταν οι βροχές σταματήσουν, η Γη μας θα συνεχίσει να ζεσταίνεται όλο και πιο πολύ. Οι βράχοι θ’ αρχίσουν να λιώνουν, και τα μεγαλόπρεπα σήμερα βουνά μας θα λυγίσουν και θα βυθιστούν σ’ έναν απέραντο ωκεανό καυτής λάβας. Την ίδια εποχή ο διογκωμένος Ήλιος μας θα κοιτάζει από ψηλά ατάραχος τη μετατροπή του άλλοτε γαλαζοπράσινου πλανήτη μας σε μια καυτή κόλαση. Χίλια περίπου χρόνια πριν από την οριστική της εξαφάνιση, η Γη μας θα αρχίσει να εκπέμπει στο Σύμπαν το «κύκνειο άσμα» της ενώ η ελκτική δύναμη της ηλιακής βαρύτητας θα «καταπιεί» κυριολεκτικά τον πλανήτη μας, σε μια περίοδο που δεν θα υπερβαίνει τα 200 περίπου χρόνια.
*** Εάν όμως έχουμε κατορθώσει να μεταναστεύσουμε κι αλλού σε κάποιους εξωηλιακούς πλανήτες;
Ακόμη κι αυτές οι αποικίες θα έχουν κι αυτές ημερομηνία λήξης για τον ίδιο λόγο, τον θάνατο του ήλιου τους. Οπότε οπουδήποτε κι αν πάμε ως είδος, ακόμη και με την πιο φανταστική τεχνολογία, οι απόγονοί μας με οποιαδήποτε μορφή κι αν έχουν, δεν πρόκειται να επιβιώσουν για πάντα. Γιατί ακόμη κι αυτό τούτο το Σύμπαν έχει κι αυτό ημερομηνία λήξης και κάποια μέρα θα φτάσει κι αυτό στο τέλος του. Σε 100.000 τρισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα όλα τα αστρικά λείψανα θα έχουν εξελιχτεί. Όλοι οι λευκοί νάνοι θα έχουν γίνει μαύροι νάνοι με θερμοκρασία 5 βαθμών πάνω από το απόλυτο μηδέν, ενώ άστρα με μεγαλύτερες μάζες θα καταλήξουν σε διάφορα άλλα είδη αστρικών λειψάνων, είτε πρόκειται για άστρα νετρονίων (από 1,4 έως 2 ηλιακές μάζες), είτε για μαύρες τρύπες (με μεγαλύτερες από 2 ηλιακές μάζες).
Σε δέκα εκατομμύρια τρισεκατομμύρια χρόνια όλοι οι γαλαξίες θα έχουν χάσει τα νεκρά τους άστρα που θα έχουν έτσι διασκορπιστεί στον διαγαλαξιακό χώρο, ενώ οι γιγάντιες μαύρες τρύπες στα κέντρα των γαλαξιών θα απορροφήσουν σιγά-σιγά όλα όσα θα έχουν απομείνει.Τελικά όλα τα σμήνη και τα υπερσμήνη των γαλαξιών που υπάρχουν σήμερα θα έχουν κυριολεκτικά διασκορπιστεί στους «πέντε ανέμους» σε 100 δισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων χρόνια από σήμερα. Από εκεί κι έπειτα το Σύμπαν θα συνεχίσει να διαστέλλεται εκθετικά αλλά η θερμοκρασία που θα επικρατεί τότε θα είναι μερικά τρισεκατομμυριοστά του τρισεκατομμυριοστού του ενός βαθμού Κέλβιν, ελάχιστα δηλαδή πάνω από το απόλυτο μηδέν.
Ακόμη και οι Μαύρες Τρύπες δεν θα υπάρχουν πια αφού όλες τους θα έχουν προ πολλού «εξατμιστεί». Γιατί ακόμη και οι μεγαλύτερες Μαύρες Τρύπες με μάζα όση και ένας ολάκερος γαλαξίας θα «εξατμιστεί» λόγω της ακτινοβολίας «Χώκινγκ» σε μια χρονική περίοδο που σε χρόνια θα είναι ίση με τη μονάδα ακολουθούμενη από 99 μηδενικά! Στο μεταξύ τα άστρα νετρονίων και οι μαύροι νάνοι θα «εξαϋλωθούν» κι αυτά με τη σειρά τους, με μια πολύχρονη διαδικασία, που θα αριθμεί έναν αριθμό ετών ίσο με την μονάδα ακολουθούμενη από τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων μηδενικά.
Κι έτσι, αργά αλλά σταθερά, θα σημάνει και το τέλος του Σύμπαντος όταν η θερμοκρασία του θα έχει φτάσει σχεδόν στο απόλυτο μηδέν, αν και η εκθετική διαστολή του χώρου φαίνεται ότι θα συνεχιστεί απτόητη! Υπάρχει όμως και η πιθανότητα στην οποία οι απώτατοι απόγονοι του ανθρώπινου είδους να βρουν κάποιον τρόπο να έχουν «μετακομίσει» σε κάποιο άλλο παράλληλο σύμπαν του δικού μας! Έχουμε όμως φτάσει πια σε αναφορές που άπτονται της επιστημονικής φαντασίας κι όχι της επιστήμης!
*** Κρίνοντας από τα δισεκατομμύρια άστρα και τους αμέτρητους γαλαξίες, εύλογα μπορούμε να υποθέσουμε αληθινή την ύπαρξη και άλλων εξωγήινων μορφών ζωής, με νοημοσύνη και πολιτισμό.
Δεν υπάρχει απόδειξη ή έστω κάποια ένδειξη για την ύπαρξη ζωής και κάπου αλλού στο Σύμπαν. Ωστόσο η αστροφυσική λογική μας οδηγεί χρόνια τώρα σε κάποια συμπεράσματα.Υπολογίζοντας πάντα με τα χαμηλότερα ποσοστά, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι στο Γαλαξία μας πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 50 δισεκατομμύρια πλανήτες, εκ των οποίων τουλάχιστον ένα εκατομμύριο κόσμοι είναι παρόμοιοι με τη Γη. Ακόμη και με τις πιο φτωχές προβλέψεις, το Σύμπαν περιλαμβάνει 100 δισεκατομμύρια γαλαξίες κι άρα θα πρέπει να υπάρχουν τρισεκατομμύρια δίδυμοι πλανήτες σαν τη Γη.
Αλλά παρ’ όλα αυτά, έστω κι αν δεχτούμε ότι στο Σύμπαν υπάρχουν όλες αυτές οι μυριάδες των πλανητών και ότι σε κάθε έναν από αυτούς αναπτύχθηκε ζωή, πόσο βέβαιο είναι άραγε ότι μπόρεσε να εξελιχθεί και να καταλήξει σε κόσμους με νοήμονα όντα; Φυσικά οι περισσότεροι εξωβιολόγοι, υποστηρίζουν ότι αν σε κάποιο κατάλληλο περιβάλλον δημιουργηθεί τυχαία ο πρώτος μονοκύτταρος οργανισμός, θα αρχίσει να ακολουθεί την αλυσίδα της εξέλιξης που δεν τελειώνει πουθενά. Παρ’ όλα αυτά, μέσα σε ένα Σύμπαν που ίσως να σφύζει από ζωή, είμαστε περιέργως πως απομονωμένοι σαν σε καραντίνα. Έτσι το Σύμπαν είναι δυνατόν να περιέχει σήμερα δισεκατομμύρια φυλές όντων που θα ψάχνουν με τα μάτια τους το κενό, για να δουν αυτά που βλέπουμε κι εμείς, για να σκεφτούν αυτά που σκεφτόμαστε κι εμείς, και να αναρωτηθούν κι αυτοί αν είναι μόνοι τους στο Σύμπαν.
*** Γιατί είναι τόσο δύσκολη η επαφή μαζί τους;
Το ότι πρέπει να υπάρχει ζωή στο Σύμπαν, το ότι κατά καιρούς θα πρέπει να έχουν ανθήσει διάφοροι διαστημικοί πολιτισμοί, και το ότι ο άνθρωπος δεν πρέπει να είναι το μοναδικό λογικό ον ανάμεσα στα δισεκατομμύρια των γαλαξιών, είναι κάτι που πολλοί επιστήμονες αποδέχονται σήμερα σαν κάτι το πιθανό. Ο αριθμός, όμως, των πολιτισμών αυτών, είναι δυνατόν να κυμαίνεται ανάλογα με τον χρόνο που μια φυλή λογικών όντων μπορεί να επιβιώσει σαν μια πλήρης τεχνολογική κοινωνία.
Γι’ αυτό ο αριθμός των πολιτισμών που μπορούν να υφίστανται ταυτόχρονα μέσα στο Γαλαξία μας θα πρέπει σε τελική ανάλυση να μην είναι και τόσο μεγάλος, οπότε και η μέση απόσταση μεταξύ τους θα πρέπει να είναι τεράστια. Γιατί η πιθανότητα να υπάρχει σύμπτωση, συγχρόνως με εμάς που είμαστε εδώ και έχουμε ανακαλύψει την τεχνολογία μας εδώ και 100 χρόνια, να υπάρχει και κάποιος άλλος πολιτισμός με την ίδια ή και μεγαλύτερη ανάπτυξη σε κάποιο άλλο σημείο του Γαλαξία μας είναι πολύ μικρή.
Η ταυτόχρονη δηλαδή ύπαρξη δύο τεχνολογικά αναπτυγμένων πολιτισμών στον Γαλαξία μας είναι μάλλον πολύ μικρή. Αλλά ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι υπάρχουν ένα εκατομμύριο διαστημικοί πολιτισμοί, τεχνολογικά αναπτυγμένοι στον Γαλαξία μας αυτή τη στιγμή, τότε αυτοί θα πρέπει να απέχουν μεταξύ τους ο ένας από τον άλλο κατά μέσον όρο περίπου 2.000 έτη φωτός. Τότε αυτό σημαίνει ότι ένα μήνυμα που μπορεί να μας στείλουν αυτοί θα κάνει, τρέχοντας με την ταχύτητα του φωτός, δύο χιλιάδες χρόνια για να φτάσει εδώ. Ας πούμε ότι με το SETI το λαμβάνουμε, το αποκωδικοποιούμε και τους στέλνουμε κι εμείς ένα μήνυμα. Υπολογίστε άλλα δύο χιλιάδες χρόνια. Τέσσερις χιλιάδες χρόνια για έναν απλό χαιρετισμό!
Οι αποστάσεις είναι τόσο τεράστιες που ακόμη και με μια μαγική τεχνολογία η επικοινωνία είναι σχεδόν αδύνατη! Η δική μου η άποψη λοιπόν είναι ότι ναι μεν δεν είμαστε μόνοι στο Σύμπαν, ναι μεν μπορεί το Σύμπαν να σφύζει από ζωή, και όχι μόνο στον Γαλαξία μας αλλά και σ’ όλους τους άλλους, ναι μεν μπορεί να υπάρχουν εξωγήινοι πολιτισμοί που να είναι αναπτυγμένοι τεχνολογικά, αλλά η πιθανότητα να επικοινωνήσουμε ή να συναντηθούμε μαζί τους είναι πάρα πολύ μικρή.
*** Έστω ότι συναντιόμαστε, θα είμαστε άραγε έτοιμοι για μία τέτοια κοσμοϊστορική συνάντηση μαζί τους;
Ποιος ξέρει; Αν όλα πάνε καλά, ο ανθρώπινος και κάποιος άλλος πολιτισμός, ίσως μπορέσουν να συναντηθούν. Πιθανώς όχι στη δική μας εποχή, και μπορεί ούτε σε χίλια χρόνια. Ίσως ούτε σε ένα εκατομμύριο χρόνια. Αλλά κάπου, κάπως, κάποτε ίσως να συναντηθούμε. Και τότε το μόνο που μπορούμε να υποθέσουμε προς το παρόν είναι πολύ περισσότερες ερωτήσεις παρά απαντήσεις. Γιατί είναι σχεδόν αδύνατον να ξέρουμε το πως θα αντιδράσουν οι κάτοικοι του μικρού αυτού πλανήτη. Θα συμπεριφερθούν, άραγε, σαν τρομαγμένα και παραζαλισμένα, εγωκεντρικά και κακομαθημένα παιδιά γιατί, για μιαν ακόμη φορά, θα βλέπουν τον υπέρμετρο εγωισμό τους να καταρρακώνεται ανακαλύπτοντας ότι δεν είναι τόσο σπουδαίοι όσο πίστευαν ότι είναι; Θα αποτύχουν, άραγε, να καταλάβουν πως οτιδήποτε υπάρχει, είναι και παραμένει ένα ζωτικό κομμάτι ενός μεγαλύτερου συνόλου; Θα μπορέσουν, άραγε, να νιώσουν τον απέραντο θαυμασμό και σεβασμό που νιώθουν τα παιδιά μπροστά στην πολυπλοκότητα και την ομορφιά της φύσης που τα περιβάλλει;
Ποιες θα ήσαν, άραγε, οι δικές μας αντιδράσεις αν κάποιο πρωινό βλέπαμε να κατεβαίνει σιγά-σιγά από τον ουρανό και να προσεδαφίζεται στο κέντρο της Αθήνας ένα εξωγήινο διαστημόπλοιο; Τι αισθήματα θα μας κυρίευαν, άραγε, εκείνη τη στιγμή; Τι σκέψεις θα περνούσαν από το μυαλό μας; Πως θα αντιδρούσαμε; Τι θα σήμαινε, άραγε, στον καθένα από μάς μια τέτοια επίσκεψη; Ποια θα ήταν η επίδραση που θα είχε στα φιλοσοφικά μας πιστεύω και στις θρησκευτικές μας δοξασίες; Ποια θα ήταν η σημασία μιας τέτοιας επίσκεψης στο κοινωνικό σύνολο ή στις διεθνείς σχέσεις; Ποια θα ήταν η επίδρασή της στο ανθρώπινο πνεύμα, στις ανθρώπινες συναλλαγές, στο ανθρώπινο είδος;
Συντετριμμένοι από τόσες βασικές ερωτήσεις ψάχνουμε μέσα από τη κοσμική μοναξιά μας να βρούμε απαντήσεις σε βασικά ερωτήματα για τα είδη των εξωγήινων πολιτισμών που ίσως υπάρχουν. Μήπως άραγε θα είναι όπως τους οραματίστηκε ο Στήβεν Χώκινγκ ως αιμοδιψείς κατακτητές ή μήπως άραγε η δίψα για μάθηση και περιπέτεια μεταφέρει τους πολιτισμούς αυτούς στα βάθη του διαστήματος; Μήπως άραγε οι πολιτισμοί αυτοί χάνουν αυτό το ενδιαφέρον και επιστρέφουν σε μιαν απλή, μη τεχνολογική ύπαρξη, ή μήπως οι πολύ προοδευμένοι πλανήτες ενώνονται και συνυπάρχουν σ’ ένα είδος γαλαξιακής κοινωνίας ανταλλάσσοντας επιστημονικές γνώσεις και ανακαλύψεις;
Υπάρχουν άραγε πολιτισμοί που μπορούν να ελέγξουν τη φύση με τέτοιο τρόπο ώστε οποιαδήποτε επαφή μαζί τους να ξεπερνούσε και την πιο παράφορη φαντασία μας; Πολλοί πιστεύουν ότι μια τέτοια επίσκεψη ίσως να έλυνε πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα, αφού σαν αρχαιότερος από τον δικό μας, θα έχει κατορθώσει προ πολλού να υπερνικήσει προβλήματα όπως είναι η πείνα και ο υπερπληθυσμός, η φτώχεια και οι αρρώστιες, η μόλυνση του περιβάλλοντος και ο συνεχής κίνδυνος του πολέμου. Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι θα πρέπει εμείς μόνοι μας να βρούμε τη λύση των προβλημάτων μας χωρίς να ελπίζουμε στη βοήθεια εξωγήινων «από μηχανής» θεών. Γιατί στο δρόμο ίσως ανακαλύψουμε «πως βάρβαροι πια δεν υπάρχουν».
*** Αν είχατε τη δυνατότητα να ταξιδέψετε στον χρόνο θα επιλέγατε το Παρελθόν ή το Μέλλον, και ποιοι θα ήταν οι λόγοι της συγκεκριμένης επιλογής;
Όπως σας είπα ήδη, η Γη είναι το σπίτι μας, κι όπως έλεγε ο Καρλ Σαγκάν, πάνω του βρίσκονται όλοι όσοι αγαπάμε, όλοι όσοι γνωρίζουμε, κάθε ανθρώπινο ον που έχει ζήσει μέχρι τώρα. Και φυσικά μια ατέλειωτη λιτανεία διαφορετικών και πανέμορφων γεωλογικών και γεωμορφολογικών τοπίων. Κι όλα αυτά πάνω σ’ αυτήν τη γαλαζόλευκη σφαίρα, πάνω σ’ αυτόν τον απειροελάχιστο κόκκο της άμμου στην απεραντοσύνη του Σύμπαντος. Γι’ αυτό, σε προσωπικό επίπεδο, θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι δεν έχω καμιά επιθυμία ή διάθεση να ταξιδέψω εκτός Γης, ή στο Παρελθόν ή στο Μέλλον. Μου φτάνουν όσα υπάρχουν εδώ πάνω. Και μου περισσεύουν. Γιατί βρισκόμαστε ακόμη στην Άνοιξη του Σύμπαντος και γιατί όλοι οι άνθρωποι που αγαπώ και εκτιμώ βρίσκονται στο εδώ και τώρα.
πηγή: poplike.gr
Πολύ όμορφο !
ΑπάντησηΔιαγραφή