Επιτηρητής (τάσης) φάσεων και ουδέτερου - Γιατί, πως και πού χρησιμεύει;

Ένα πολύ σημαντικό εξάρτημα που χρησιμεύει για την προστασία των συσκευών μας σε μια εγκατάσταση, είναι ο επιτηρητής τάσης.

Αλλά πριν δούμε τον επιτηρητή, ας δούμε τι παθαίνουν τα ηλεκτρολογικά μας χωρίς αυτόν και σε ποιες περιπτώσεις. Και έπειτα θα δούμε σε τι χρησιμεύει…

Πολλά ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά εξαρτήματα είναι χρήσιμα για την προστασία των συσκευών μας και ειδικά των ακριβών και όσων έχουν ηλεκτρονικά μέρη συσκευών πχ: Ψυγείο, τηλεόραση, υπολογιστής, πλυντήριο, κλιματιστικό και άλλων...



Για να πούμε ότι θα έχουμε τη μέγιστη προστασία, χρειαζόμαστε και αρκετά χρήματα! Παρ όλα αυτά, θα παρατηρήσουμε σε πολλές περιπτώσεις με κάθε μέτρο προστασίας που χρησιμοποιούμε, όλο και κάποιο ‘’περίεργο’’ ρεύμα θα ‘’ξεγλιστρήσει’’ και θα μας πάρει σβάρνα κάποια ηλεκτρονική μας συσκευή.

Τι συμβαίνει όμως και καίγονται ή καταστρέφονται οι συσκευές μας από το ρεύμα;

Θα παρατηρήσουμε ότι σε όλες τις συσκευές στο ταμπελάκι τους αναγράφεται η ιδανική τάση λειτουργίας. Και γιατί λέμε ιδανική; Διότι σχεδόν ποτέ η τάση δεν είναι σταθερή. Δηλαδή θα τη δούμε να ανεβοκατεβαίνει από τα …ύψη στα …βάθη!! Ενώ αυτή η συσκευή λειτουργεί καλά σε συγκεκριμένα volt χωρίς διακυμάνσεις στην τάση.

Θα παρατηρήσουμε ότι όλα τα πράγματα ή ζωντανά στη γη έχουν ίδια συμπτώματα! Ακούμε υπέρταση και υπόταση και στην ιατρική!!



Και είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα! Ο άνθρωπος έχει προγραμματιστεί να λειτουργεί με μια πίεση 12/8 όταν μια από τις δύο τιμές αυτές περάσουν τα όρια προς τα πάνω ή προς τα κάτω έχουμε θέμα τρομερό. Ειδικά όταν οι πιέσεις είναι για μεγάλο χρονικό διάστημα εκτός ορίων και μείς δε το γνωρίζουμε, κάποια στιγμή έρχεται το εγκεφαλικό και ή παίρνει επισκευή το ‘’μηχάνημα’’ ή καπούτ!! Υπάρχουν όμως και άνθρωποι που το καταλαβαίνουν από κάποια συμπτώματα νωρίς, οπότε και το βελτιώνουν!!

Ας αφήσουμε την ιατρική που μοιάζει πολλές φορές με την ηλεκτρολογία και ας περάσουμε στο θέμα πάλι…

Ιδανική τάση

Όλες οι μονοφασικές συσκευές που κατασκευάζονται για τη χώρα μας, εδώ και μερικά χρόνια κατασκευάζονται με ιδανική τάση λειτουργίας τα 230volt. Αυτή είναι η παρεχόμενη υποσχόμενη τάση από το ΔΕΔΔΗΕ ανα φάση. Τι συμβαίνει τώρα αν η τάση περάσει αυτό το όριο προς τα επάνω ή προς τα κάτω;

Απλό, αρκεί να κάνουμε τις πράξεις με το νόμο του ωμ. Θα παρατηρήσουμε όσο η τάση πέφτει να ανεβαίνουν τα ampere (περισσότερη ένταση λοιπόν). Τι σημαίνει περισσότερη ένταση; Σημαίνει αύξηση θερμοκρασίας και ρεύματος εντός των ηλεκτρονικών κυκλωμάτων. Αυτός είναι ο αργός θάνατος των συσκευών μας!!

Αν η τάση πέσει λίγο κάτω ή ανέβει λίγο πάνω από το ιδανικό 230V δε σημαίνει ότι καίγονται οι συσκευές. Λειτουργούν και στα 210 και στα 200 και στα….190 και …… άστα! Από τα 210 έως τα 250 θεωρητικά δεν υπάρχει πρόβλημα. Όταν αυτές οι τιμές ξεπεραστούν αρχίζουν τα προβλήματα. Θα ακούμε το ψυγείο να αγκομαχάει και σιγά σιγά οι υπόλοιπες συσκευές θα καίνε πλακέτες. Τα κλιματιστικά επίσης τραβάνε πολύ ζόρι με τις διακυμάνσεις….

Μια προβληματική τάση λοιπόν θα μας δημιουργήσει αργό θάνατο στις συσκευές. Όσο πιο χαμηλή τάση έχουμε, τόσο πιο γρήγορα οι συσκευές θα παραδώσουν πνεύμα.

Αν κοιτάξετε στο πίσω μέρος του λογαριασμού της ΔΕΗ θα δείτε ότι ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΑ προτείνουν τη χρήση συσκευών προστασίας από υπέρταση ή υπόταση. Επειδή η ΔΕΗ λοιπόν δεν παρέχει αυτό που υπόσχεται, πάλι ο καταναλωτής πρέπει να μπει σε έξοδα για την προστασία του.

Μόνο το πρόβλημα στις φάσεις δημιουργεί θάνατο στις συσκευές μας;

ΌΧΙ! Το σημαντικότερο πρόβλημα είναι η διακοπή του ουδέτερου αγωγού! Είναι ότι χειρότερο μπορεί να συμβεί σε μια ηλεκτρολογική εγκατάσταση και είναι αρκετά συχνό φαινόμενο σε όλη την Ελλάδα και ειδικά όπου επικρατεί το σύστημα προστασίας ΤΝ. Στην περίπτωση λοιπόν διακοπής ουδέτερου έχουμε ΑΚΑΡΙΑΙΟ θάνατο συσκευών!!

Ωραία λοιπόν. Και τι κάνουμε για όλα αυτά; Υπάρχει λύση να προστατευτούμε;

Υπάρχουν πολλοί τρόποι προστασίας. Αν κάνουμε χρήση όλων των μέσων χρειαζόμαστε ένα κάρο χρήματα, ειδικά αν πάμε σε αξιόπιστες λύσεις και όχι σε φτηνά εξαρτήματα του καλαθιού.

Οι κυριότεροι τρόποι είναι οι εξής: Αντικεραυνική προστασία, Υπερτασική προστασία, σταθεροποιητής τάσης, UPS, επιτηρητής τάσης, επιτηρητής θερμοκρασίας, ανιχνευτής τόξου και πολλά άλλα. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι για να τα αγοράσουμε όλα αυτά, χρειαζόμαστε πολλά χρήματα.

Πως επιλέγουμε τρόπο προστασίας από όλα τα παραπάνω;

Επειδή απευθύνομαι κυρίως στον απλό καταναλωτή και όχι σε βιομηχανική εγκατάσταση (εκεί έχουν λάβει τα μέτρα τους οι περισσότεροι) πρέπει κατ αρχήν να υπολογίσουμε τι συσκευές έχουμε, πόσο κοστίζει η αντικατάστασή τους και από εκεί και πέρα επιλέγουμε και προστασία. Οπότε, σε μια απλή εγκατάσταση εκεί που ο απλός καταναλωτής ‘’πονάει’’ είναι να προστατεύσει τα εξής: Υπολογιστή, τηλεόραση, στερεοφωνικά (αν υπάρχουν) ψυγείο, κλιματιστικό. Αυτά είναι τα κυριότερα. Οπότε πρέπει να γνωρίζουμε ότι με μεγάλη πτώση τάσης αυτές οι συσκευές αγκομαχούν πραγματικά! Αυτό όμως εμείς δε το γνωρίζουμε ή κάποιος έμπειρος θα το καταλάβει, βλέποντας κάποια ‘’σημάδια’’ στην εγκατάσταση όπως το τρεμόπαιγμα των φωτιστικών (αν είναι led θα αναβοσβήνουν ή θα καίγονται συχνά οι λάμπες) θόρυβος στο ψυγείο ή στο κλιματιστικά και άλλα.

Οπότε υπολογίζουμε τι θα μας κοστίσει ο αργός θάνατος (που ισχύει για όλες τις συσκευές) και ο ακαριαίος θάνατος που συμβαίνει σε ειδικές περιπτώσεις, αλλά συχνά και ειδικά σε ασυντήρητα δίκτυα όπως είναι των νησιών (πχ πολική τάση λόγω επιστρεφόμενων ρευμάτων σε δίκτυο ΤΝ)

Ο επιτηρητής τάσης θα μας δείξει λοιπόν το πρόβλημα πολύ νωρίς! Τι εννοούμε; Ότι ο επιτηρητής ανάλογα σε ποιες τιμές τον έχουμε ρυθμίσει θα μας κόβει την ηλεκτροδότηση. Αν αυτές είναι στιγμιαίες πτώσεις τάσης ή μόνιμες.

Οι επιτηρητές είναι διαφόρων ειδών και έχουν διάφορες ρυθμίσεις. Ένας ιδανικός και οικονομικός επιτηρητής που μας σώζει ΠΑΝΤΑ από καταστροφές είναι ο επιτηρητής τάσης φάσεων και ουδέτερου! Προσοχή εδώ, πολλά χρόνια τώρα, όποιος έβαζε επιτηρητή, έβαζε επιτηρητή τάσης μονοφασικό ή τριφασικό. Αυτό όμως σε δίκτυα κυρίως ΤΝ δεν είναι χρήσιμο. Διότι εκεί συναντούμε περισσότερες διακοπές ουδέτερων, άρα χρειαζόμαστε έναν επιτηρητή ον οποίος θα επιτηρεί και ουδέτερο!! Είναι μερικά ευρώ ακριβότερος αλλά κυριολεκτικά σώζει τις συσκευές μας.

Πως τοποθετείται ο επιτηρητής τάσης; Είναι δύσκολη διαδικασία;

Δεν είναι καθόλου δύσκολο να τοποθετηθεί. Αρκεί να υπάρχει ο απαιτούμενος χώρος στον πίνακα. Βλέπε σχέδιο παρακάτω...



Τι χρειαζόμαστε για την τοποθέτηση του επιτηρητή;

Κατ αρχήν έναν επιτηρητή φάσεων και ουδέτερου. Αν είναι τριφασική η εγκατάσταση θέλουμε κάτι τέτοιο…..





Αυτόματες ασφάλειες από 2Α – 6Α

Ένα ρελέ ισχύος τριφασικό ή μονοφασικό (ανάλογα με την εγκατάσταση).

Συνήθως καλό είναι τον επιτηρητή να μην τον φορτώνουμε κατευθείαν με τα φορτία και να τον χρησιμοποιούμε σαν βοηθητικό κύκλωμα, οπότε η χρήση ρελέ ισχύος που θα δεχτεί όλα τα φορτία είναι απαραίτητη.

Αφού τοποθετηθεί, ξεκινάμε τη ρύθμιση. Θα δούμε ότι έχει πάνω του κάποια κουμπάκια…

Στο ένα δηλώνουμε σε πόση πτώση τάσης θέλουμε να διακόψει ο επιτηρητής

Στο επόμενο, σε πόση υπέρβαση τάσης θέλουμε να διακόψει

Στο επόμενο, σε πόσο χρόνο θέλουμε να διακόψει!! Δηλαδή, αν η πτώση ή η υπέρταση διαρκεί για μερικά δεύτερα, μπορούμε να επιλέξουμε να μη διακόπτει. Και η διακοπή να γίνεται ΜΟΝΟ όταν η πτώση τάσης διαρκεί αρκετά, οπότε και θα δημιουργήσει πρόβλημα.

Μειονεκτήματα επιτηρητή τάσης

Τα μειονεκτήματα του επιτηρητή τάσης είναι …ένα! Κάθε φορά που ‘’βλέπει’’ πρόβλημα, τότε ….πέφτει το ρεύμα στο σπίτι μας! Αυτό είναι λιγάκι σπαστικό ειδικά όταν είμαστε αραχτοί στον καναπέ και απολαμβάνουμε ταινία στο home cinema μας ή είμαστε σε γιορτή και ξάφνου ….σκοτάδι!! Όμως αν σκεφτούμε τα οφέλη και ότι οι καλή μας τηλεόραση των 50’’ τη γλύτωσε, τότε λέμε… ας πάει το παλιάμπελο!

Αν τώρα είμαστε λιγάκι πιο ‘’ευκατάστατοι’’ μπορούμε να συμπληρώσουμε στην εγκατάσταση έναν σταθεροποιητή τάσης. Σε αυτή την περίπτωση και με μικρές διακυμάνσεις θα παρατηρήσουμε ότι ο επιτηρητής θα πέφτει πιο αραιά!

Αν θέλουμε ακόμη περισσότερο αυτονομία και όχι ακαριαία διακοπή, τότε μπορούμε να προσθέσουμε ένα UPS το οποίο θα τροφοδοτεί τις ευαίσθητες συσκευές μας. Οπότε μπορεί τελικά (παρ όλο το σταθεροποιητή) το ρεύμα να πέσει, αλλά το UPS θα μας δώσει το χρόνο που χρειάζεται να τερματίσουμε τις συσκευές μας με απόλυτη ασφάλεια.

Προστατευτικά πρίζας μπορούμε να έχουμε ούτως ή άλλως. Αυτά είναι και οικονομικά και κάνουν δουλειά και σε πτώσεις τάσεις αλλά και σε υπερτάσεις στιγμιαίες.

Δε με ενδιαφέρει επιτηρητής για όλο το σπίτι. Μπορώ να βάλω ΜΟΝΟ στις ευαίσθητες συσκευές μου;

Βέβαια και μπορούμε. Μπορούμε να επιλέξουμε τις γραμμές που περιλαμβάνουν τις ευαίσθητες συσκευές και μόνο αυτές να ελέγχει ο επιτηρητής τάσης. Έτσι κι αλλιώς οι ωμικές αντιστάσεις δε παθαίνουν ζημιές από διακυμάνσεις.

Και πάλι όμως, ειδικά στο 2018 που διανύουμε, θα παρατηρήσουμε ότι ακόμη και η ηλεκτρική κουζίνα, πλέον έχει ένα κάρο ηλεκτρονικά. Οι λάμπες μας οι led είναι όλες ηλεκτρονικές και ευπαθείς σε διακυμάνσεις. Γενικά να γνωρίζετε ότι: Όποια συσκευή ηλεκτρική περιέχει ηλεκτρονικά, έχει θεματάκι με διακυμάνσεις τάσης.

Συμπέρασμα: Το σημαντικότερο εξάρτημα σε μια ηλεκτρολογική εγκατάσταση μετά το ρελέ διαρροής, είναι ο επιτηρητής φάσεων και ουδέτερου ΣΩΖΕΙ κυριολεκτικά τα πάντα σε ένα σπίτι – γραφείο – κτίριο – εργοστάσιο.

https://electricalnews.gr/texnika-arthra/ilektrikes-egkatastaseis/ilektrologikes-egkatastaseis/item/1067-epitiritis-fasis-oudeterou