Από τις πετρελαιοπηγές στον Αρη

Οταν ήταν μικρή, μεγαλώνοντας στο Αμπου Ντάμπι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, η Σαράχ αλ Αμιρί διάβασε βιβλίο αστρονομίας, το οποίο περιείχε σε μία από τις σελίδες του φωτογραφία της Ανδρομέδας, του γιγάντιου γαλαξία που γειτνιάζει με τον δικό μας. «Δεν μπορώ να το περιγράψω, αλλά η συνειδητοποίηση ότι αυτό που ήταν τυπωμένο στη σελίδα ήταν μεγαλύτερο από κάθε τι που μπορούσα να φανταστώ, ακόμη και από τον ίδιο τον πλανήτη μου, με έκανε να ενδιαφερθώ για τη διαστημική εξερεύνηση», λέει η Αλ Αμιρί.

Οταν βρέθηκε να σπουδάζει στο πανεπιστήμιο, οι ευκαιρίες για σπουδές στην αστρονομία ήταν ελάχιστες στη Μέση Ανατολή και επέλεξε έτσι να στραφεί στη μελέτη των υπολογιστών. Σήμερα, όμως, τα Εμιράτα φιλοδοξούν να εμπνεύσουν τη νεολαία τους να ακολουθήσει θετικές σπουδές, με έμφαση στις επιστήμες και την τεχνολογία. Την ευκαιρία αυτή εκμεταλλεύθηκε η Αμιρί. Παρότι είναι μόλις 33 ετών, έχει αναλάβει επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών και είναι υπ’ αριθμόν δύο του σχεδιασμού αποστολής μη επανδρωμένου διαστημόπλοιου με προορισμό τον Αρη. Πύραυλος με την κωδική ονομασία Χόουπ (Ελπίδα) επρόκειτο να εκτοξευθεί την Τρίτη, με την εκτόξευση να αναβάλλεται εξαιτίας δυσμενών καιρικών συνθηκών. Η διαστημική υπηρεσία των Εμιράτων ανακοίνωσε ότι η επόμενη προσπάθεια εκτόξευσης θα γίνει αύριο Δευτέρα.


Η αποστολή θα είναι η πλέον φιλόδοξη για τη χώρα, η οποία επιδιώκει να θέσει τις βάσεις τεχνολογικών υποδομών, μακριά από τον πετρελαϊκό της πλούτο, ο οποίος αναμένεται να εξαντληθεί εντός των προσεχών δεκαετιών. Η ανάπτυξη αξιόλογου διαστημικού προγράμματος θεωρείται μία από τις καλύτερες μεθόδους επίτευξης του στόχου αυτού.

Ο Αρης θα βρίσκεται στο επίκεντρο της ειδησεογραφίας τον ερχόμενο μήνα, χάρη στην ευθυγράμμισή του με τη Γη, που σημειώνεται κάθε 26 μήνες, επιτρέποντας στο ρομποτικό διαστημόπλοιο να ολοκληρώσει το μακρύ ταξίδι σε σχετικά λίγο χρόνο. Υστερα από πολλές αναβολές, το επόμενο εξερευνητικό όχημα της NASA, το «Perseverance» (Επιμονή), εξοπλισμένο με όργανα για τον εντοπισμό χημικών στοιχείων, που θα αποδεικνύουν ότι ο Αρης είχε κάποτε ζωή, αναμένεται να εκτοξευθεί στις 30 Ιουλίου. Η Κίνα σχεδιάζει και αυτή φιλόδοξη αποστολή στον Αρη, με το διαστημόπλοιο «Τιανουέν-1», με πιθανή ημερομηνία εκτόξευσης σε μία εβδομάδα. Μία τέταρτη αποστολή, με στόχο την προσεδάφιση ρωσοευρωπαϊκού εξερευνητικού οχήματος στον Αρη, ακυρώθηκε εξαιτίας ανυπέρβλητων τεχνικών προβλημάτων, που δεν επέτρεπαν στους επιστήμονες να εκμεταλλευθούν το στενό χρονικό «παράθυρο» της ευθυγράμμισης των δύο πλανητών.

Οι προετοιμασίες του «Χόουπ», που είναι το μικρότερο σε μέγεθος από τα διαστημόπλοια αυτά, ολοκληρώθηκαν χωρίς σημαντικά προβλήματα, με το μικρό όχημα τροχιάς να είναι έτοιμο για εκτόξευση εντός των καθορισμένων χρονικών ορίων. Καθώς τα Εμιράτα δεν διαθέτουν ακόμη αυτόνομη πυραυλική βιομηχανία, το Αμπου Ντάμπι αγόρασε από την Ιαπωνία πύραυλο H-IIA, κατασκευασμένο από τη Mitsubishi, για να μεταφέρει το «Χόουπ» στο Διάστημα. Με μέγεθος όσο ένα αυτοκίνητο Mini Cooper, το διαστημόπλοιο αναμένεται να εισέλθει σε τροχιά γύρω από τον Αρη τον ερχόμενο Φεβρουάριο. Το διαστημικό όχημα, η κατασκευή και η εκτόξευση του οποίου κόστισε περίπου 200 εκατ. δολάρια, θα μεταφέρει τρία επιστημονικά όργανα: έναν υπέρυθρο και έναν υπεριώδη φασματογράφο και μία φωτογραφική κάμερα.

Από την τροχιά του, που θα κυμαίνεται μεταξύ 20.000 και 45.000 χλμ. πάνω από την επιφάνεια του Κόκκινου Πλανήτη, το «Χόουπ» θα μεταδίδει δεδομένα στην επιστημονική ομάδα για τις κλιματικές συνθήκες του Αρη, κάθε στιγμή της αρειανής ημέρας. Κατά τη διάρκεια της διετούς αποστολής του θα ερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο οι αμμοθύελλες και άλλα καιρικά φαινόμενα στην επιφάνεια του Αρη επιταχύνουν ή επιβραδύνουν την απώλεια της ατμόσφαιρας του πλανήτη στο Διάστημα.

Ο βασικός λόγος

Αυτός, όμως, δεν είναι ο κύριος λόγος, που η κυβέρνηση των Εμιράτων οργάνωσε το πρόγραμμα του «Χόουπ». «Πολλοί μας ρωτούν: Γιατί το Διάστημα; Δεν είναι γιατί θέλουμε να φτάσουμε στον Αρη», λέει ο επικεφαλής του προγράμματος Ομράν Σαράφ. Κύριος στόχος του διαστημικού προγράμματος της χώρας είναι να εμπνεύσει τα παιδιά σχολικής ηλικίας και να δώσει ώθηση στη βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας. Αυτό, με τη σειρά του, θα επιτρέψει στα Εμιράτα να προσφέρουν αξιόπιστες λύσεις σε κρίσιμα ζητήματα τοπικού –αλλά και διεθνούς– ενδιαφέροντος, όπως τη διατροφική ασφάλεια, την αυτάρκεια σε πόσιμο νερό και την ενέργεια, σε έναν κόσμο που θα διαμορφωθεί μετά την εξάντληση των ορυκτών καυσίμων. Τα Εμιράτα έχουν ήδη κατασκευάσει και εκτοξεύσει τρεις δορυφόρους σε συνεργασία με κορεατική εταιρεία, αναλαμβάνοντας ολοένα και μεγαλύτερο μερίδιο της έρευνας και της κατασκευής τους. Η χώρα διαθέτει ακόμη και σχέδια επανδρωμένου διαστημικού προγράμματος. Πέρυσι, το Αμπου Ντάμπι αγόρασε «εισιτήριο» σε ρωσικό πύραυλο «Σογιούζ» και εκτόξευσε στο Διάστημα τον πρώτο του αστροναύτη, τον Χαζάα αλ Μανσούρι.

Αντιμέτωπα με την αδυσώπητη φύση της κλιματικής αλλαγής και την εξάντληση του φυσικού τους πλούτου, τα Εμιράτα αποφάσισαν συνειδητά να επενδύσουν στο μέλλον, επιλέγοντας την υψηλή τεχνολογία ως όχημα αλλαγής και εκσυγχρονισμού. Ο μεγάλος πλούτος που εξασφάλισε η χώρα χάρη στο πετρέλαιο του Περσικού Κόλπου πυροδότησε φρενήρη αναζήτηση νέων πηγών κερδοφορίας και έπεισε τα καθεστώτα των Εμιράτων να εγκαταλείψουν τη στείρα πολιτική συσσώρευσης και εξαγωγής κεφαλαίων σε τραπεζικούς παράδεισους προς χάρη της επιστημονικής έρευνας.

Το ελικόπτερο της NASA

Στο πλαίσιο της αποστολής της NASA με κωδική ονομασία «Επιμονή», η αμερικανική διαστημική υπηρεσία σχεδιάζει να πραγματοποιήσει πτήση ελικόπτερου στην αραιή ατμόσφαιρα του Αρη. Αν η αποστολή στεφθεί με επιτυχία, το μικρό ρομποτικό ελικόπτερο «Επινοητικότητα» (Ingenuity) θα ανοίξει νέες οδούς για την από αέρος παρατήρηση της επιφάνειας του Αρη, αλλά και άλλων πλανητών του ηλιακού μας συστήματος. «Η στιγμή θυμίζει πολύ την πρώτη πτήση των αδελφών Ράιτ, αλλά σε άλλον πλανήτη», λέει η Μίμι Αουνγκ, επικεφαλής του προγράμματος του ελικοπτέρου. Η πτήση στον Αρη δεν είναι απλή υπόθεση. Ο αέρας στην επιφάνεια του πλανήτη είναι αραιός και δεν προσφέρει ώθηση. Η πυκνότητα της ατμόσφαιράς του είναι το ένα εκατοστό αυτής στη Γη. Η μικρότερη βαρύτητα, ένα τρίτο της γήινης, βοηθά στην απογείωση, αλλά μειώνει την ικανότητα της ομάδας εδάφους να ελέγξει την πτήση του ελικοπτέρου. Το σκάφος, βάρους δύο κιλών, είναι προγραμματισμένο να πραγματοποιήσει πέντε πτήσεις σε διάστημα 30 ημερών, ενώ θα περάσει τον περισσότερο χρόνο του περιμένοντας την επαναφόρτιση των μικρών του μπαταριών από την ηλιακή ακτινοβολία. Κάθε πτήση του θα έχει διάρκεια μόλις 30 δευτερολέπτων.

Επιστήμονες και μηχανολόγοι εστάλησαν στις ΗΠΑ για εκπαίδευση

Για την αποστολή στον Αρη, η χώρα υιοθέτησε αντίστοιχη προσέγγιση με τις προηγούμενες δορυφορικές αποστολές της, εξασφαλίζοντας συνεργασία με το Εργαστήριο Ατμοσφαιρικής και Διαστημικής Φυσικής του Πανεπιστημίου του Κολοράντο στο Μπόλντερ. Εκεί κατασκευάστηκε το «Χόουπ», προτού αποσταλεί στο Ντουμπάι για δοκιμές. Μηχανολόγοι και άλλοι επιστήμονες από τα Εμιράτα εργάστηκαν στο πλευρό Αμερικανών συναδέλφων τους, μαθαίνοντας τις λεπτομέρειες του σχεδιασμού και της συναρμολόγησης ενός διαστημοπλοίου. «Η πρωταρχική εντολή που λάβαμε από την κυβέρνησή μας ήταν η ακόλουθη: πρέπει να μάθετε να το φτιάχνετε, όχι να το αγοράσετε», λέει ο Ομράν Σαράφ.

Η επάνδρωση του επιστημονικού σκέλους της αποστολής ήταν ακόμη δυσκολότερη για μια χώρα η οποία δεν διέθετε αστρονόμους με ειδίκευση στη μελέτη των πλανητών. Η Αλ Αμιρί είναι επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών, παρότι δεν έχει ειδικευθεί στη μελέτη των πλανητών. Μετά την αποφοίτησή της από τη σχολή πληροφορικής, η μόνη της επαγγελματική διέξοδος ήταν η απασχόληση σε εταιρεία δικτύων. Η ίδια ήθελε, όμως, να σχεδιάσει και να κατασκευάσει καινοτόμους συσκευές υψηλής τεχνολογίας. Τότε είδε αγγελία στο Διαδίκτυο για στελέχωση του Διαστημικού Κέντρου «Μοχάμεντ μπιν Ρασίντ» στο Ντουμπάι, όπου προσελήφθη το 2009 για να εργαστεί ως μηχανολόγος στο δορυφορικό πρόγραμμα. Οταν το δορυφορικό πρόγραμμα ολοκληρώθηκε το 2014, η Αλ Αμιρί «προήχθη» στο σημερινό πόστο της στην αποστολή «Χόουπ», ενώ η κυβέρνηση τη διόρισε στη θέση της αναπληρώτριας υπουργού Προηγμένων Τεχνολογιών.

Σε μία προσπάθεια να επιταχύνουν το πρόγραμμα, αξιοποιώντας παράλληλα το ταλέντο τοπικών επιστημόνων, τα Εμιράτα επέλεξαν να στείλουν ορισμένους προικισμένους μηχανολόγους στις ΗΠΑ για να εκπαιδευθούν ως ασκούμενοι σε προγράμματα της NASA. «Ανέλαβα τη δύσκολη αποστολή εντοπισμού ταλέντων μεταξύ των εργαζομένων στο διαστημικό κέντρο του Ντουμπάι, για να μπορέσω να δημιουργήσω πλήρη ομάδα για το πρόγραμμα “Χόουπ”», λέει η Αμιρί.

Η πανδημία του κορωνοϊού δημιούργησε, στο μεταξύ, νέα σειρά προβλημάτων. Μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής του διαστημοπλοίου στο Κολοράντο, γιγάντιο μεταγωγικό αεροσκάφος από την Ουκρανία ανέλαβε τη μεταφορά του στο Ντουμπάι, όπου επρόκειτο να υποβληθεί σε λεπτομερείς δοκιμές, προτού μεταφερθεί στην εξέδρα εκτόξευσής του στην Ιαπωνία. Στα τέλη Φεβρουαρίου, όμως, όλες οι ενδείξεις για την εξέλιξη της πανδημίας έκαναν τα μέλη της επιστημονικής ομάδας να φοβούνται πως η εκτόξευση κινδύνευε να αναβληθεί. Η Αμιρί, όμως, έπεισε τις Αρχές των Εμιράτων να επισπεύσουν το ταξίδι των μελών της επιστημονικής ομάδας στην Ιαπωνία για να προετοιμάσουν την εκτόξευση. Το διαστημόπλοιο καθώς και η ομάδα του αναχώρησαν εσπευσμένα για την Ιαπωνία, όπου μπήκαν σε 14ήμερη καραντίνα. Η ελπίδα των συμμετεχόντων της αποστολής να συμμετάσχουν σε μία τόσο ενδιαφέρουσα προσπάθεια υπερνίκησε κάθε φόβο.

https://www.kathimerini.gr/1088321/article/epikairothta/kosmos/apo-tis-petrelaiophges-ston-arh