Τι απάντησε ο Στίβεν Χόκινγκ στην ερώτηση «εάν πιστεύει στον Θεό»

Ο Στίβεν Χόκινγκ μοιράστηκε τις απόψεις του για τον Θεό στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «Σύντομες απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα». Μεταξύ άλλων ερωτημάτων στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του πραγματεύεται το αιώνιο ερώτημα: «Υπάρχει Θεός;». Ξεκινά την απάντησή του ως εξής:

 
«Η επιστήμη απαντά όλο και σε περισσότερα ερωτήματα που στο παρελθόν ανήκαν στην περιοχή της θρησκείας. Η θρησκεία ήταν μια πρώτη προσπάθεια να απαντήσουμε στις ερωτήσεις που θέτουμε όλοι μας: γιατί βρισκόμαστε εδώ, από πού ήρθαμε; Η απάντηση ήταν σχεδόν η ίδια: οι θεοί έκαναν τα πάντα. Η Γη ήταν ένας τρομακτικός τόπος, έτσι ώστε και άνθρωποι σκληροί όπως οι Βίκινγκς, πίστευαν σε υπερφυσικά όντα για δώσουν νόημα σε φυσικά φαινόμενα, όπως ο κεραυνός, οι καταιγίδες ή οι εκλείψεις. Σήμερα η επιστήμη παρέχει καλύτερες και συνεπέστερες απαντήσεις, αλλά οι άνθρωποι εξακολουθούν να προσκολλώνται στην θρησκεία, γιατί βρίσκουν ψυχική ηρεμία, αφού δεν εμπιστεύονται ούτε κατανοούν την επιστήμη.

Πριν από μερικά χρόνια η εφημερίδα The Times είχε έναν τίτλο στην πρώτη σελίδα της που έλεγε: «Χόκινγκ: Ο Θεός Δεν Δημιούργησε το Σύμπαν». Το άρθρο περιείχε και δυο εικόνες. Τον Θεό μέσα από έναν πίνακα του Μιχαήλ Άγγελου που έδειχνε επιβλητικός και μια φωτογραφία μου που με έδειχνε υπερφίαλο. Τις έβαλαν έτσι ώστε να φαίνεται σαν μια μονομαχία μεταξύ μας.

Αλλά δεν τρέφω μνησικακία εναντίον του Θεού. Δεν θέλω να δώσω την εντύπωση ότι σκοπός της εργασίας μου είναι να αποδείξω ή να διαψεύσω την ύπαρξη του Θεού. Η εργασία μου σχετίζεται με την εύρεση ενός λογικού θεωρητικού πλαισίου που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε το σύμπαν που μας περιβάλλει. Στο παρελθόν πίστευαν ότι άτομα με ειδικές ανάγκες, όπως κι εγώ, ζούσαν κάτω από την σκιά μιας κατάρας που προκλήθηκε από τον Θεό. Λοιπόν, είναι πιθανό να έχω συγχύσει κάποιον εκεί πάνω, αλλά προτιμώ να σκέφτομαι πως όλα μπορούν να εξηγηθούν με άλλο τρόπο. Από τους νόμους της φύσης. Εάν πιστεύετε στην επιστήμη, όπως και εγώ, θα πιστεύετε πως υπάρχουν συγκεκριμένοι νόμοι σύμφωνα με τους οποίους λειτουργεί η φύση. Αν θέλετε, μπορείτε να λέτε ότι οι νόμοι είναι το έργο του Θεού, αλλά αυτό είναι περισσότερο ένας ορισμός του Θεού παρά μια απόδειξη της ύπαρξής του.
Γύρω στο 300 π.Χ., ένας φιλόσοφος που ονομάζεται Αρίσταρχος εντυπωσιάστηκε από τις εκλείψεις, και ειδικότερα από τις εκλείψεις της Σελήνης. Ήταν αρκετά γενναίος για να αναρωτηθεί αν στ’ αλήθεια τις προκαλούσαν οι θεοί. Ο Αρίσταρχος ήταν ένας πραγματικός πρωτοπόρος της επιστήμης. Μελέτησε προσεκτικά τους ουρανούς και κατέληξε σ’ ένα τολμηρό συμπέρασμα: συνειδητοποίησε ότι την έκλειψη στην πραγματικότητα την προκαλούσε η σκιά της Γης που διερχόταν ανάμεσα στον Ήλιο και τη Σελήνη και όχι ένα θεϊκό γεγονός.»

Και ο Hawking συνεχίζει περιγράφοντας την συλλογιστική του Αρίσταρχου, χωρίς να κρύβει τον θαυμασμό του για τον άνθρωπο που πριν 2300 χρόνια προσπαθούσε να κατανοήσει τον κόσμο με το μυαλό του, παρακάμπτοντας μύθους, θεούς και δεισιδαιμονίες:

«Απελευθερωμένος με αυτή την ανακάλυψή του, ο Αρίσταρχος μπόρεσε να βρει τι πραγματικά συνέβαινε πάνω από το κεφάλι του και να σχεδιάσει διαγράμματα που έδειχναν τις πραγματικές θέσεις του Ήλιου, της Γης και της Σελήνης. Και με βάση αυτά κατέληξε σε ακόμα πιο σημαντικά συμπεράσματα. Συμπέρανε ότι η Γη δεν ήταν το κέντρο του σύμπαντος, όπως όλοι πίστευαν, αλλά αντ’ αυτού περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο. Στην πραγματικότητα, η κατανόηση αυτής της διάταξης εξηγεί όλες τις εκλείψεις. Όταν η Σελήνη ρίχνει τη σκιά της στη Γη, προκύπτει μια ηλιακή έκλειψη. Κι όταν η Γη σκιάζει τη Σελήνη, προκύπτει μια σεληνιακή έκλειψη. Όμως ο Αρίσταρχος έφτασε ακόμα παραπέρα. Πρότεινε ότι τα άστρα δεν ήταν φως από μικρές χαραμάδες του ουράνιου θόλου, όπως πίστευαν οι σύγχρονοί του, αλλά ότι τα άστρα ήταν άλλοι ήλιοι, σαν τον δικό μας, που όμως βρίσκονται πάρα πολύ μακριά. Κι αυτό πρέπει να ήταν χωρίς αμφιβολία μια εκπληκτική συνειδητοποίηση. Το σύμπαν είναι μια μηχανή που διέπεται από αρχές ή νόμους – νόμους που μπορούν να κατανοηθούν από το ανθρώπινο μυαλό.

Πιστεύω ότι η ανακάλυψη αυτών των νόμων ήταν το μεγαλύτερο επίτευγμα της ανθρωπότητας, γιατί αυτοί οι νόμοι της φύσης – όπως τους αποκαλούμε τώρα – είναι που θα μας πουν αν όντως χρειάζεται η έννοια του θεού για να εξηγήσουμε το σύμπαν. Οι νόμοι της φύσης είναι μια περιγραφή του πως πραγματικά λειτουργούν τα πράγματα στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Μας εξηγούν γιατί η μπάλα του τένις ακολουθεί μια συγκεκριμένη τροχιά. Και υπάρχουν πολλοί νόμοι που εφαρμόζονται, όπως ο πώς παράγεται η ενέργεια στους μύες των παικτών για να πραγματοποιηθεί το χτύπημα της ρακέτας, μέχρι την ταχύτητα με την οποία μεγαλώνει το γρασίδι κάτω από τα πόδια τους.
Αλλά εκείνο που είναι πραγματικά σημαντικό είναι ότι αυτοί οι φυσικοί νόμοι, εκτός από το ότι είναι αναλλλοίωτοι, είναι παγκόσμιοι. Δεν ισχύουν μόνο για την πτήση μιας μπάλας, αλλά και για την κίνηση ενός πλανήτη και οτιδήποτε άλλο στο σύμπαν. Σε αντίθεση με τους νόμους που δημιουργήθηκαν από τους ανθρώπους, οι νόμοι της φύσης δεν μπορούν να παραβιαστούν – γι’ αυτό είναι τόσο ισχυροί και, όταν τους δούμε από θρησκευτική σκοπιά, επίσης αμφιλεγόμενοι.

Αν αποδέχεστε, όπως εγώ, ότι οι νόμοι της φύσης είναι σταθεροί, τότε δεν χρειάζεται πολύς χρόνος για να ρωτήσετε: ποιός είναι ο ρόλος του Θεού; Αυτό είναι ένα μεγάλο μέρος της αντίφασης μεταξύ επιστήμης και θρησκείας, και παρόλο που οι απόψεις μου έχουν γίνει πρωτοσέλιδα, είναι στην πραγματικότητα μια αρχαία σύγκρουση. Θα μπορούσε κανείς να ορίσει τον Θεό ως την ενσάρκωση των νόμων της φύσης. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν είναι αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι θα σκέφτονταν ως Θεό. Σημαίνουν ένα ανθρώπινο ον, με το οποίο μπορεί κανείς να έχει προσωπική σχέση. Όταν κοιτάτε το τεράστιο μέγεθος του σύμπαντος, και πόσο ασήμαντη και τυχαία είναι η ανθρώπινη ζωή σε αυτό, φαίνεται πολύ απίθανο.

Χρησιμοποιώ τη λέξη «Θεός» με μια απρόσωπη έννοια, όπως έκανε ο Αϊνστάιν, για τους νόμους της φύσης, επομένως η γνώση του μυαλού του Θεού σημαίνει γνώση των νόμων της φύσης. Η πρόβλεψή μου είναι ότι θα γνωρίσουμε το μυαλό του Θεού μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα.

Η μόνη εναπομείνασα περιοχή που μπορεί τώρα να ισχυριστεί η θρησκεία είναι η προέλευση του σύμπαντος, αλλά ακόμη και εδώ η επιστήμη σημειώνει πρόοδο και σύντομα θα δώσει μια οριστική απάντηση στο πώς ξεκίνησε το σύμπαν. Δημοσίευσα ένα βιβλίο που ρωτούσε αν ο Θεός δημιούργησε το σύμπαν και αυτό προκάλεσε σάλο. Ο κόσμος αναστατώθηκε που ένας επιστήμονας μπορούσε να πει κάτι για το ζήτημα της θρησκείας. Δεν έχω καμία επιθυμία να πω σε κανέναν τι να πιστέψει, αλλά για μένα το να ρωτήσω αν υπάρχει Θεός είναι μια εύλογη ερώτηση για την επιστήμη. Εξάλλου, είναι δύσκολο να σκεφτούμε ένα πιο σημαντικό ή θεμελιώδες μυστήριο από το τι ή ποιός δημιούργησε και ελέγχει το σύμπαν.

Νομίζω ότι το σύμπαν δημιουργήθηκε αυθόρμητα από το τίποτα, σύμφωνα με τους νόμους της επιστήμης. Η βασική υπόθεση της επιστήμης είναι ο επιστημονικός ντετερμινισμός. Οι νόμοι της επιστήμης καθορίζουν την εξέλιξη του σύμπαντος, δεδομένης της κατάστασής του σε κα΄ποια χρονική στιγμή. Αυτοί οι νόμοι μπορεί, μπορεί και όχι, να έχουν θεσπιστεί από τον Θεό, αλλά δεν μπορεί να παρέμβει για να παραβιάσει τους νόμους, διαφορετικά δεν θα ήταν νόμοι. Αυτό αφήνει στον Θεό την ελευθερία να επιλέξει την αρχική κατάσταση του σύμπαντος, αλλά ακόμα και εδώ φαίνεται ότι μπορεί να υπάρχουν νόμοι. Άρα ο Θεός δεν θα είχε καθόλου ελευθερία.

Παρά την πολυπλοκότητα και την ευρύτητα του σύμπαντος, αποδεικνύεται ότι για να το φτιάξετε χρειάζεστε μόνο τρία συστατικά. Ας φανταστούμε ότι θα μπορούσαμε να τα απαριθμήσουμε σε κάποιο είδος κοσμικού βιβλίου μαγειρικής. Ποια είναι λοιπόν τα τρία συστατικά που χρειαζόμαστε για να μαγειρέψουμε ένα σύμπαν; Το πρώτο είναι η ύλη – κάτι που έχει μάζα. Η ύλη είναι παντού γύρω μας, στο έδαφος κάτω από τα πόδια μας και έξω στο διάστημα. Σκόνη, πέτρες, πάγος, ρευστά. Τεράστια νέφη αερίων, τεράστιοι γαλαξίες άστρων – ο καθένας περιέχει δισεκατομμύρια ήλιους – που καλύπτουν απίστευτα μακρινές αποστάσεις.

Το δεύτερο πράγμα που χρειάζεστε είναι ενέργεια. Ακόμα κι αν δεν το έχετε σκεφτεί ποτέ, όλοι ξέρουμε τι είναι ενέργεια. Κάτι που συναντάμε καθημερινά. Κοιτάξτε ψηλά στον Ήλιο και μπορείτε να τον νιώσετε στο πρόσωπό σας: ενέργεια που παράγεται από ένα άστρο 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά. Η ενέργεια διαποτίζει το σύμπαν, καθορίζοντας τις διαδικασίες που το κάνουν ένα δυναμικό, ατέρμονα μεταβαλλόμενο μέρος.

Άρα έχουμε ύλη και έχουμε ενέργεια. Το τρίτο πράγμα που χρειαζόμαστε για να φτιάξουμε ένα σύμπαν είναι το διάστημα. Πολύς χώρος. Μπορείτε να καταλογίσετε πολλά πράγματα στο σύμπον, να το πείτε – φοβερό, υπέροχο, βίαιο – αλλά υπάρχει ένα πράγμα που δεν μπορείτε να πείτε, ότι είναι στριμωγμένο. Όπου κι αν κοιτάξουμε βλέπουμε χώρο, περισσότερο χώρο κι ακόμη περισσότερο χώρο. Τέντωμα προς όλες τις κατευθύνσεις. Είναι αρκετό για να κάνει το κεφάλι σου να γυρίζει. Από πού λοιπόν θα μπορούσε να προέλθει όλη αυτή η ύλη, η ενέργεια και ο χώρος; Δεν είχαμε ιδέα μέχρι τον εικοστό αιώνα.

Η απάντηση ήρθε από τις ιδέες ενός ανθρώπου, ίσως του πιο αξιοσημείωτου επιστήμονα που έζησε ποτέ. Το όνομά του ήταν Άλμπερτ Αϊνστάιν. Δυστυχώς δεν πρόλαβα να τον συναντήσω, αφού ήμουν μόλις δεκατριών ετών όταν πέθανε. Ο Αϊνστάιν συνειδητοποίησε κάτι πολύ ασυνήθιστο: ότι δύο από τα κύρια συστατικά που απαιτούνται για τη δημιουργία ενός σύμπαντος – μάζα και ενέργεια – είναι βασικά το ίδιο πράγμα, οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος αν θέλετε. Η διάσημη εξίσωσή του E = mc² σημαίνει απλώς ότι η μάζα μπορεί να θεωρηθεί ως ένα είδος ενέργειας και αντιστρόφως. Έτσι, αντί για τρία συστατικά, μπορούμε τώρα να πούμε ότι το σύμπαν έχει μόνο δύο: ενέργεια και χώρο. Από πού λοιπόν προήλθε όλη αυτή η ενέργεια και ο χώρος; Η απάντηση βρέθηκε μετά από δεκαετίες εργασίας από τους επιστήμονες: ο χώρος και η ενέργεια προέκυψαν αυθόρμητα σε ένα γεγονός που τώρα ονομάζουμε Μεγάλη Έκρηξη (Big Bang).

Τη στιγμή της Μεγάλης Έκρηξης, δημιουργήθηκε ένα ολόκληρο σύμπαν και μαζί του και ο χώρος. Φούσκωσαν όλα, σαν να διαστέλλεται ένα μπαλόνι. Από πού λοιπόν προήλθε όλη αυτή η ενέργεια και ο χώρος; Πώς ένα ολόκληρο σύμπαν γεμάτο ενέργεια, η φοβερή απεραντοσύνη του διαστήματος και τα πάντα σε αυτό, εμφανίζεται απλά από το τίποτα;

Για κάποιους, στο σημείο αυτό αναγκαστικά υπεισέρχεται το χέρι του Θεού. Ήταν ο Θεός που δημιούργησε την ενέργεια και τον χώρο. Η Μεγάλη Έκρηξη ήταν η στιγμή της δημιουργίας. Αλλά η επιστήμη μας λέει μια διαφορετική ιστορία. Με τον κίνδυνο να μπω σε μπελάδες, νομίζω ότι μπορούμε να καταλάβουμε πολύ περισσότερο τα φυσικά φαινόμενα που τρομοκρατούσαν τους Βίκινγκς. Μπορούμε ακόμη και να υπερβούμε την όμορφη συμμετρία ενέργειας και ύλης που ανακάλυψε ο Αϊνστάιν. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τους νόμους της φύσης για να αντιμετωπίσουμε την ίδια την προέλευση του σύμπαντος και να ανακαλύψουμε αν η ύπαρξη του Θεού είναι ο μόνος τρόπος για να το εξηγήσουμε.

Καθώς μεγάλωνα στην Αγγλία μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν μια εποχή λιτότητας. Μας έλεγαν ότι ποτέ δεν παίρνεις κάτι από το τίποτα. Αλλά τώρα, μετά από μια ζωή δουλειάς, νομίζω ότι στην πραγματικότητα μπορείς να αποκτήσεις ένα ολόκληρο σύμπαν δωρεάν.

Το μεγάλο μυστήριο στην καρδιά της Μεγάλης Έκρηξης είναι να εξηγήσουμε πώς ένα ολόκληρο, φανταστικά τεράστιο σύμπαν χώρου και ενέργειας μπορεί να υλοποιηθεί από το τίποτα. Το μυστικό βρίσκεται σε ένα από τα πιο παράξενα γεγονότα για τον κόσμο μας. Οι νόμοι της φυσικής απαιτούν την ύπαρξη κάτι που ονομάζεται «αρνητική ενέργεια».

Για να σας βοηθήσω να κατανοήσετε αυτήν την περίεργη αλλά κρίσιμη ιδέα, επιτρέψτε μου να βασιστώ σε μια απλή αναλογία. Φανταστείτε ότι ένας άντρας θέλει να δτιάξει έναν λόφο σε ένα επίπεδο κομμάτι γης. Ο λόφος θα αντιπροσωπεύει το σύμπαν. Για να φτιάξει αυτόν τον λόφο σκάβει μια τρύπα στο έδαφος και χρησιμοποιεί αυτό το χώμα για να σχηματίσει τον λόφο του. Αλλά φυσικά δεν κάνει απλώς έναν λόφο – κάνει επίσης μια τρύπα, στην πραγματικότητα μια αρνητική εκδοχή του λόφου. Το υλικό που υπήρχε στην τρύπα έχει γίνει πλέον ο λόφος, οπότε όλα εξισορροπούνται τέλεια. Αυτή είναι η αρχή πίσω από αυτό που συνέβη στην αρχή του σύμπαντος.

Όταν η Μεγάλη Έκρηξη παρήγαγε μια τεράστια ποσότητα θετικής ενέργειας, παρήγαγε ταυτόχρονα την ίδια ποσότητα αρνητικής ενέργειας. Με αυτόν τον τρόπο, το άθροισμα θετικής και αρνητικής ενέργειας ισούνται πάντα με μηδέν. Είναι ένας ακόμα νόμος της φύσης.

Πού είναι λοιπόν σήμερα όλη αυτή η αρνητική ενέργεια; Βρίσκεται στο τρίτο συστατικό του κοσμικού μας βιβλίου μαγειρικής – στον χώρο. Αυτό μπορεί να ακούγεται παράξενο, αλλά σύμφωνα με τους νόμους της φύσης σχετικά με τη βαρύτητα και την κίνηση – από τους παλαιότερους νόμους στην επιστήμη – ο ίδιος ο χώρος είναι μια τεράστια αποθήκη αρνητικής ενέργειας. Αρκετή ώστε να διασφαλιστεί ότι το συνολικό άθροισμα είναι μηδέν.

Θα παραδεχτώ, εκτός κι αν είστε πολύ καλοί στα μαθηματικά, ότι αυτό είναι δύσκολο να το καταλάβετε. Όμως είναι αλήθεια. Ο ατελείωτος ιστός των δισεκατομμυρίων επί δισεκατομμυρίων γαλαξιών, που ο ένας έλκει τον άλλον με την δύναμη της βαρύτητας, λειτουργεί σαν μια γιγάντια συσκευή αποθήκευσης. Το σύμπαν είναι σαν μια τεράστια μπαταρία που αποθηκεύει αρνητική ενέργεια. Η θετική πλευρά των πραγμάτων – η μάζα και η ενέργεια που βλέπουμε σήμερα – είναι σαν τον λόφο. Η αντίστοιχη τρύπα ή αρνητική πλευρά των πραγμάτων, απλώνεται σε όλο τον χώρο.

Τι σημαίνει λοιπόν αυτό στην προσπάθειά μας να μάθουμε αν υπάρχει Θεός; Σημαίνει ότι αν το σύμπαν δίνει ως άθροισμα το τίποτα, τότε δεν χρειάζεστε έναν Θεό για να το δημιουργήσετε. Το σύμπαν είναι το απολύτως δωρεάν γεύμα.

Εφόσον γνωρίζουμε ότι το άθροισμα θετικών και αρνητικών ισούται με μηδέν, το μόνο που απομένει να κάνουμε τώρα είναι να βρούμε τι – ή τολμώ να πω ποιός– πυροδότησε την όλη διαδικασία εξαρχής. Τι θα μπορούσε να προκαλέσει την αυθόρμητη εμφάνιση ενός σύμπαντος; Στην αρχή, φαίνεται ένα μπερδεμένο πρόβλημα – σε τελική ανάλυση, στην καθημερινή μας ζωή τα πράγματα δεν υλοποιούνται απλώς ασυνήθιστα. Δεν μπορείτε απλά να κάνετε κλικ στα δάχτυλά σας και να εμφανιστεί ένα φλιτζάνι καφέ όταν τον επιθυμείτε. Πρέπει να τον φτιάξετε χρσησιμοποιώντας διάφορα πράγματα όπως κόκκους καφέ, νερό και ίσως λίγη ζάχαρη και γάλα. Διεισδύστε για λίγο νοερά μέσα αυτό το φλιτζάνι καφέ – μέσα από τα σωματίδια του καφέ, φτάνοντας στο ατομικό και υποατομικό επίπεδο, και φτάνετε σε έναν κόσμο όπου είναι δυνατό να δημιουργηθεί κάτι από το τίποτα. Τουλάχιστον για λίγο. Αυτό συμβαίνει επειδή, σε αυτή την κλίμακα, σωματίδια όπως τα πρωτόνια συμπεριφέρονται σύμφωνα με τους νόμους της κβαντικής μηχανικής. Και μπορούν πραγματικά να εμφανιστούν τυχαία, να παραμείνουν για λίγο και μετά να εξαφανιστούν πάλι, για να επανεμφανιστούν κάπου αλλού.

Εφόσον γνωρίζουμε ότι το ίδιο το σύμπαν ήταν κάποτε πολύ μικρό – ίσως μικρότερο από ένα πρωτόνιο – αυτό σημαίνει κάτι πολύ αξιοπρόσεκτο. Σημαίνει ότι το ίδιο το σύμπαν, σε όλη του την απεραντοσύνη και την πολυπλοκότητά του, θα μπορούσε απλώς να έχει εμφανιστεί χωρίς να παραβιάσει τους γνωστούς νόμους της φύσης. Από εκείνη τη στιγμή κατά την οποία απελευθερώθηκαν τεράστιες ποσότητες ενέργειας, ο ο ίδιος ο χώρος διαστελλόταν ώστε να αποθηκεύεται όλη η αρνητική ενέργεια που απαιτείται ώστε το συνολικό ενεργειακό άθροισμα να είναι μηδέν. Αλλά φυσικά τίθεται ξανά το κρίσιμο ερώτημα: δημιούργησε ο Θεός τους κβαντικούς νόμους που επέτρεψαν να συμβεί η Μεγάλη Έκρηξη; Με λίγα λόγια, χρειαζόμαστε έναν Θεό που σχεδίασε και πυροδότησε την Μεγάλη Έκρηξη; Δεν έχω καμία επιθυμία να προσβάλω την πίστη κανενός, αλλά νομίζω ότι η επιστήμη μπορεί να προτείνει μια πιο συναρπαστική εξήγηση σε σύγκριση με τον θεϊκό δημιουργό.

Η καθημερινή μας εμπειρία μάς κάνει να πιστεύουμε ότι όλα όσα συμβαίνουν πρέπει να προκαλούνται από κάτι που προηγήθηκε χρονικά, επομένως είναι φυσικό να πιστεύουμε ότι κάτι – ίσως ο Θεός – πρέπει να προκάλεσε την δημιουργία του σύμπαντος. Αλλά όταν μιλάμε για το σύμπαν ως σύνολο, δεν είναι απαραίτητα έτσι. Θα εξηγήσω τι εννοώ. Φανταστείτε ένα ποτάμι, που ρέει σε μια βουνοπλαγιά. Τι προκάλεσε το ποτάμι; Μάλλον η βροχή που έπεσε νωρίτερα στα βουνά. Αλλά τότε, τι προκάλεσε τη βροχή; Μια καλή απάντηση θα ήταν ο Ήλιος που λάμπει – θέρμανε τη θάλασσα προκαλώντας υδρατμούς που δημιούργησαν τα σύννεφα. Εντάξει, και τι έκανε τον Ήλιο να λάμπει; Λοιπόν, αν εξετάσουμε το εσωτερικό του, διαπιστώνουμε την διαδικασία γνωστή ως πυρηνική σύντηξη, κατά την οποία άτομα υδρογόνου ενώνονται για να σχηματίσουν ήλιο απελευθερώνοντας μεγάλες ποσότητες ενέργειας. Μέχρι εδώ καλά. Κι από πού προέρχεται το υδρογόνο; Απάντηση: από την Μεγάλη Έκρηξη. Κι εδώ είναι το κρίσιμο σημείο. Οι ίδιοι οι νόμοι της φύσης μας λένε ότι όχι μόνο το σύμπαν θα μπορούσε να έχει εμφανιστεί χωρίς καμία εξωτερική παράμβαση, όπως ακριβώς ένα πρωτόνιο, κι αυτό να μην απαιτεί επιπλέον ενέργεια, αλλά επίσης ότι είναι πιθανό τίποτα να μην προκάλεσε τη Μεγάλη Έκρηξη. Τίποτα.

Η ερμηνεία βρίσκεται στις θεωρίες του Αϊνστάιν και στις γνώσεις του για το πώς ο χώρος και ο χρόνος στο σύμπαν είναι θεμελιωδώς αλληλένδετοι. Κάτι πολύ θαυμαστό συνέβη στον χρόνο την στιγμή της Μεγάλης Έκρηξης. Ο χρόνος ξεκίνησε να ρέει.

Για να κατανοήσετε αυτήν την εκπληκτική ιδέα, σκεφτείτε μια μαύρη τρύπα που επιπλέει στο διάστημα. Μια τυπική μαύρη τρύπα προκύπτει από ένα άστρο τεράστιας μάζας που έχει καταρρέρευσε βαρυτικά. Ούτε το φως μπορεί να ξεφύγει από τη βαρύτητά του κα, γι’ αυτό και είναι σχεδόν απόλυτα μαύρο. Η βαρυτική του έλξη είναι τόσο ισχυρή, που στρεβλώνει και παραμορφώνει όχι μόνο το φως αλλά και τον χρόνο. Για να το καταλάβετε αυτό, φανταστείτε ότι ένα ρολόι έχει πέφτει προς την μαύρη τρύπα. Καθώς το ρολόι πλησιάζει όλο και πιο κοντά στη μαύρη τρύπα, αρχίζει να γίνεται όλο και πιο αργό. Ο ίδιος ο χρόνος αρχίζει να επιβραδύνεται. Τώρα φανταστείτε το ρολόι καθώς εισέρχεται στη μαύρη τρύπα – εντάξει, υποθέτοντας φυσικά ότι δεν θα διαλυθεί από τις ακραίες βαρυτικές δυνάμεις – στην πραγματικότητα θα σταματούσε. Θα σταματούσε όχι επειδή έσπασε, αλλά γιατί μέσα στη μαύρη τρύπα ο ίδιος ο χρόνος δεν υπάρχει. Κι αυτό ακριβώς συνέβη στην αρχή του σύμπαντος.

Τα τελευταία εκατό χρόνια έχουμε καταφέρει εντυπωσιακές εξελίξεις όσον αφορά την κατανόηση του σύμπαντος. Γνωρίζουμε τους νόμους που το κυβερνούν και το τι συμβαίνει σε όλες τις συνθήκες, εκτός από τις ακραίες, όπως αυτές που επικρατούσαν κατά την γέννηση του σύμπαντος ή στο εσωτερικό των μαύρων τρυπών. Ο ρόλος που παίζει ο χρόνος στην αρχή του σύμπαντος, είναι πιστεύω, το τελικό κλειδί για την εξάλειψη της αναγκαιότητας για έναν μεγάλο σχεδιαστή και την αποκάλυψη του πως το σύμπαν δημιουργήθηκε από μόνο του.

Καθώς ταξιδεύουμε πίσω στον χρόνο προς την στιγμή της Μεγάλης Έκρηξης, το σύμπαν γίνεται μικρότερο και συνεχώς όλο και πιο μικρότερο, μέχρι τελικά να φτάσει σε ένα σημείο όπου ολόκληρο το σύμπαν είναι τόσο μικρό χωρικά που στην πραγματικότητα είναι μια απλή απειροστά μικρή και απείρως πυκνή μαύρη τρύπα. Και ακριβώς όπως συμβαίνει με τις τωρινές μαύρες τρύπες που περιέχονται στο σύμπαν μας, οι νόμοι της φύσης μας υπαγορεύουν κάτι εξαιρετικό. Μας  λένε ότι εδώ ο χρόνος πρέπει να σταματήσει. Δεν μπορούμε να φτάσουμε σε κάποια χρονική στιγμή πριν από την Μεγάλη Έκρηξη γιατί δεν υπάρχει χρόνος πριν από την Μεγάλη Έκρηξη. Ανακαλύψαμε τελικά κάτι που δεν έχει αιτία, αφού δεν υπήρχε ο χρόνος για να υπάρξει η αιτία. Για μένα αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει δυνατότητα για έναν δημιουργό, διότι δεν υπάρχει χρόνος για υπάρξει ένας δημιουργός. 

Οι άνθρωποι θέλουν απαντήσεις στις μεγάλες ερωτήσεις, όπως γιατί και πώς βρισκόμαστε εδώ. Δεν περιμένουν οι απαντήσεις να είναι εύκολες, έτσι είναι προετοιμασμένοι να δυσκολευτούν λίγο. Όταν οι άνθρωποι με ρωτούν αν ο Θεός δημιούργησε το σύμπαν, τους λέω ότι η ίδια η ερώτηση δεν έχει νόημα. Ο χρόνος δεν υπήρχε πριν από την Μεγάλη Έκρηξη, οπότε δεν υπήρχε χρόνος για την δημιουργία του σύμπαντος από τον Θεό. Είναι σαν να ρωτάμε που βρίσκεται η άκρη της Γης – η Γη είναι μια σφαίρα που δεν έχει κάποια άκρη, έτσι ψάχνουμε μάταια για κάτι που δεν υπάρχει. 

Έχω πίστη; Είμαστε όλοι ελεύθεροι να πιστέψουμε ότι θέλουμε, και θεωρώ πως η απλούστερη εξήγηση είναι ότι δεν υπάρχει Θεός. Κανείς δεν δημιούργησε το σύμπαν και κανείς δεν κατευθύνει την μοίρα μας. Αυτό με οδηγεί στο να συνειδητοποιήσω και κάτι βαθύτερο: πιθανότατα δεν υπάρχει ούτε παράδεισος, ούτε μεταθανάτια ζωή. Νομίζω ότι η πίστη στην ζωή μετά θάνατον είναι απλώς ευσεβής πόθος. Δεν υπάρχουν αξιόπιστες αποδείξεις για αυτό, και επιπλέον έρχεται σε αντίθεση με όλα τα σημερινά επιστημονικά δεδομένα. Νομίζω ότι όταν πεθαίνουμε επιστρέφουμε στη σκόνη. Έχουμε αυτή την μοναδική ζωή για να εκτιμήσουμε την μεγαλείο του σύμπαντος, και γι’ αυτό είμαι εξαιρετικά ευγνώμων(…)».

πηγές:
1. Stephen Hawking, «Stephen»Brief Answers to the Big Questions: the final book from Stephen Hawking», Hodder & Stoughton
2. Στίβεν Χόκινγκ: Γιατί δεν υπάρχει Θεός
3. Ο Στίβεν Χόκινγκ είχε μια πολύ απλή απάντηση στην ερώτηση εάν πιστεύει στον Θεό ή Stephen Hawking once gave a simple answer as to whether there was a God

 

https://physicsgg.me/2024/05/30/%cf%84%ce%b9-%ce%b1%cf%80%ce%ac%ce%bd%cf%84%ce%b7%cf%83%ce%b5-%ce%bf-%cf%83%cf%84%ce%af%ce%b2%ce%b5%ce%bd-%cf%87%cf%8c%ce%ba%ce%b9%ce%bd%ce%b3%ce%ba-%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b5%cf%81%cf%8e%cf%84/