Στη γεωγραφική περιοχή της Ουκρανίας-Ρωσίας που το τελευταίο διάστημα βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, στα τέλη του 19ου
αι. ευδοκίμησαν οι λεγόμενες τολστοϊκές κοινότητες. Κοινοβιακές,
αναρχοχριστιανικές κοινότητες. Σίγουρα οφείλουμε να διευκρινίσουμε, ότι
ο Τολστόι δεν συμμεριζόταν τον όρο «τολστοϊσμός», ενώ παράλληλα και η
χρήση του συνθετικού όρου «αναρχοχριστιανισμός» εμπεριέχει ουσιαστικά
δυο αντίθετες μεταξύ τους έννοιες.
«Μπορεί να είμαι ο Τολστόι, αλλά δεν είμαι τολστοϊκός»,
έλεγε ο γνωστός λογοτέχνης. Ενώ ο αναρχοχριστιανισμός διακρίνεται από
μια σύνθετη και πολλές φορές ετερόκλητη παρουσία απόψεων και πρακτικών.
Δεν αποτελεί έναν συμπαγή «χώρο» αλλά σίγουρα υπάρχουν βασικοί και
κοινοί πυλώνες που τον οριοθετούν. Η διδασκαλία του Ιησού, ο πασιφισμός,
ο λιτός τρόπος ζωής είναι μερικοί από αυτούς. Ασφαλώς η Αναρχία,
ξεκάθαρα αντίθετη σε κάθε μορφής επιβολή, ιεραρχία και εξουσία, τάχθηκε
και τάσσεται αντίθετη σε κάθε -ισμό είτε πολιτικό είτε θρησκευτικό
Εν προκειμένω, η θρησκεία αποτελούσε ακόμη έναν καταπιεστικό
μηχανισμό μέσω και της ιεραρχικής εξουσίας που επέβαλλε και επιβάλει η
Εκκλησία. Πέραν των δογματισμών, όμως, που αυτή φέρει
αποπροσανατολίζοντας και περιορίζοντας τη δυναμική ελευθερίας των
ανθρώπων, ο Αναρχοχριστιανισμός ορίζεται, με αρκετούς βαθμούς
ελευθερίας, μέσα από τους κοινούς τόπους των δυο αυτών τάσεων. Οι
αναρχοχριστιανικές τολστοϊκές κοινότητες, ορθόδοξες στο θρησκευτικό
δόγμα, δεν αποτελούν τις πρώτες ή τις μόνες συνδηλώσεις κοινωνικού και
θρησκευτικού. Λίγους αιώνες νωρίτερα είχαμε το εξεγερτικό πνεύμα του
θεολόγου Τόμας Μύνστερ και τις εξεγέρσεις που λάμβαναν χώρα στη κεντρική
Ευρώπη. Ενώ κατά τη σύγχρονη εποχή συναντάμε τη λεγόμενη Θεολογία της Απελευθέρωσης
στη Λατινική Αμερική, που αποτελεί θεωρητικά τον διάλογο μεταξύ
θεολογίας και μαρξισμού, αλλά που ταυτόχρονα σε πολλές περιπτώσεις
ενίσχυσε και υποστήριξε «απελευθερωτικά ένοπλα κινήματα», όπως αυτό των
Σαντινίστας στη Νικαράγουα.